Vovousa - Βοβούσα

photo 5.1994

Σ' ένα ταξίδι το 1990 στα μέσα του Αλωνάρη, βρεθήκαμε στα δάση της "Ζεστής Κοιλάδας" (Valia Calda) στον πηγεμό για το Περιβόλι και τη Σαμαρίνα. Μ' ένα Lada 2105 και αφετηρία τη Μηλιά χωθήκαμε στο δασικό οδικό δίκτυο με οδηγό έναν ορειβατικό χάρτη της Γ.Υ.Σ (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού) δημοσιευμένο στις "Κορφές", το περιοδικό του ΕΟΣ Αχαρνών. "Θέλαμε να το δούμε" όμως, και αυτό μας έκανε να προσπεράσουμε τις ιδιοτροπίες του "άλλου" μέσα μας. Είναι και τα νιάτα βέβαια. Για βάλε 26 χρόνια πίσω. Μπαινοβγαίναμε στα νεροφαγώματα να σηκωθεί λίγο το αυτοκίνητο για να μπορεί να περάσει. Κάτι οι τσοπαναραίοι όμως, κάτι το τραλαρά μας, κάτι με μπρος πίσω σ' αρκετές διασταυρώσεις, μάλλον καλά τα καταφέραμε. Ο φύλακας του δρυμού όταν μας είδε από το φυλάκιο (ναι, τότε είχε φύλακα) στο σημείο "Σαλατούρα Σταυρού" απόρησε πως περάσαμε την καρδιά της Valia Calda με το Lada.

photo 7.1990

Ρωτήσαμε για τη συνέχεια και μας είπε μετά από 8Km περίπου θα βγούμε στη διασταύρωση "Στάνη Τίζα". Από εκεί αριστερά πάμε για Βοβούσα και δεξιά για Περιβόλι. Μας συμβούλεψε να μην τραβήξουμε αριστερά γιατί ο δρόμος ήταν πολύ δύσκολος για το αυτοκίνητο. Έτσι η πρώτη μας ευκαιρία για τη Βοβούσα πήγε χαμένη. Φτάσαμε σχεδόν βραδάκι στο Περιβόλι.......

Αώος/Aoos river Ψάχνοντας τη Βοβούσα - Looking for Vovousa 5.1994

Πέρασαν 4 χρόνια και την Εβδομάδα του Πάσχα του 1994, αρχές Μάη βρεθήκαμε στη Λάιστα. Μάης ξε Μάης, έκανε ένα σκατόκρυο, άσε που τα βράδια έριχνε και λίγο χιονάκι. "Τέλος πάντων" λέμε, "κοντά είμαστε στη Βοβούσα, δεν πάμε;" Τώρα έχουμε το Lada αλλά σε έκδοση NIVA. Έχουμε και αλτίμετρο και χάρτη από τις "Κορφές" , πήραμε και κάποιες πληροφορίες από τη Λάιστα, οπότε τα πράγματα έμοιαζαν πιο εύκολα. Ξεκινήσαμε από το δασικό δίκτυο που φεύγει ανατολικά. Βρήκαμε και κάποιους υλοτόμους στο δρόμο(;) και ρωτήσαμε τουλάχιστον που είμαστε. Mia από τις ωραιότερες δασικές διαδρομές που έχουμε κάνει.Τα μαυρόπευκα έκρυβαν τον ουρανό. Οι διασταυρώσεις πολλές αλλά σήμερα με τα GPS θα μοιάζει παιχνίδι. Φτάνοντας σ΄ έναν αυχένα στα 1500m, βλέπουμε στο βάθος προς τα ανατολικά μέσα σε μια κοιλάδα τις στέγες ενός οικισμού. Χάρτης, πυξίδα, αλτίμετρο και "πρέπει να είναι η Βοβούσα". Ήμασταν στον αυχένα της Μόρφας.

Στον αυχένα της Μόρφας - Morfa mountain and Vovousa in background

photo 5.1994 H beley στη Βοβούσα - Beley bridge at Vovousa

Δεν αργήσαμε να περάσουμε τη beley που σε οδηγεί στο ανατολικό μέρος του οικισμού της Βοβούσας. "Κατευθείαν στον πατσά". Φωτογραφίες στο ιστορικό γεφύρι και μετά στο μοναδικό καφενείο του χωριού. Και επειδή την αγορά την καθορίζει η ζήτηση, όταν έχεις την αποκλειστικότητα καθορίζεις και τις τιμές. ΒΙΚΥ κονσέρβα ζαμπόν και αυγά ομελέτα σε τιμές "Gran Bretagne" . Από θέση όμως και ατμόσφαιρα ήταν super. Πάνω στο ποτάμι με θέα τη γέφυρα. Για αυτήν θα πούμε λεπτομέρειες παρακάτω.

Γεφύρι Βοβούσας - Vovousa bridge (1748) photos 5.1994

Δεν ξέρω αν τότε το βλαχοχώρι είχε ξενώνες, εμείς πάντως έπρεπε να επιστρέψουμε στη Λάιστα. Προτιμήσαμε να συνεχίσουμε νότια - δυτικά και να μην επιστρέψουμε από την ίδια διαδρμή. Ξανά, μανά πληροφορίες και τα σχετικά και πήραμε την κατεύθυνση για Γρεβενίτι, Μηλιωτάδες και Γιάννενα. Μέχρι να φτάσουμε στην άσφαλτο μετά τους Μηλιωτάδες "τα είδαμε όλα". Μαζί μ' αυτά και το γεφύρι του Καμπέρ Αγά. Η ασφαλτόστρωση έφτασε εδώ το 1999. Βέβαια δάσος και άσφαλτος είναι λίγο ανάποδο αλλά.....

Γεφύρι Καμπέρ Αγά - Camper Aga bridge (1750-1800) photo 5.1994

Η επόμενη "επιχείρηση" για Βοβούσα - 13 χρόνια μετά - ξεκινά στο τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας του 2007. Ήμασταν δύο αυτοκίνητα. Το Jimny και το Wrangler. Ναι, δεν σας το ΄πα . Με "τζιπούρα" τώρα πια original, γίνονται οι αποδράσεις. Οι προβλέψεις για τον καιρό δεν ήταν και οι καλύτερες. Μετά την Καλαμπάκα ανεβαίνοντας τα στροφιλίκια της "Κατάρας" πατήσαμε το πρώτο χιόνι. Στον "Κάμπο του Δεσπότη" βάλαμε τετρακίνηση για καλύτερο κράτημα. Πριν το χιονοδρομικό του Μετσόβου ρωτήσαμε την τροχαία για την κατάσταση του δρόμου. "Με προσοχή". Κάναμε δεξιά για την λίμνη των πηγών του Αώου. Ο δρόμος στα όρια. Μια χιόνι, μια πάγος αλλά τουλάχιστον ήταν προσπελάσιμος. Για καλή μας τύχη όσο πηγαίναμε βόρεια το χιόνι λιγόστευε και μετά το Φλαμπουράρι βρήκαμε μόνο ice spot, όπως λένε και οι αρχαίοι Έλληνες. Αργά το βράδυ μπήκαμε στη Βοβούσα. Το κατάλυμα μας ήταν ο ξενώνας "Βοβούσα" του Βίκτωρα Δρούγια. Δε θυμάμαι το κόστος, αλλά μετά από ένα δείπνο με λουκάνικα, πατάτες τηγανιτές, αυγά και μπόλικα τσίπουρα την πέσαμε σ΄ένα ευρύχωρο τετράκλινο με ξεχωριστές κρεβατοκάμαρες που ήταν μια χαρά.

Ξενώνας "Βοβούσα" - guesthouse "Vovousa"

Λίγα λόγια για τη Βοβούσα: photo 2007

Είναι κτισμένη στις δύο όχθες του ποταμού Αώου, η Βωβούσα (Μπαϊεάσα), κοσμείται στο κέντρο της με ένα από τα ωραιότερα μονότοξα πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου που κτίστηκε το 1748 από τον Αλέξιο Μήσιο. Ενταγμένη στο Ανατολικό Ζαγόρι η Βωβούσα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη κατά την περίοδο της αυτονομίας του Ζαγορίου στα πλαίσια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Ιστορικά εμφανίζεται πριν 1000 χρόνια με πέντε οικισμούς (το Μπαϊτάνι, η Πλάκα, η Αγία Παρασκευή, η Τσιάσκα και ο Άγιος Δημήτριος) που αργότερα ενώθηκαν σε ένα. Τα πρώτα στοιχεία για τον πληθυσμό της Βωβούσας υπάρχουν από το 1801, όταν η πανούκλα κτύπησε την περιοχή, με εκατοντάδες νεκρούς.

Στην απογραφή του 1817 ζούσαν 270 οικογένειες με 2500 κατοίκους. Την ίδια χρονιά ληστρικές επιθέσεις Αλβανών και Βλάχων αναγκάζουν περισσότερες από 120 οικογένεις σε φυγή και αποδημούν. Στο χρονικό διάστημα από το 1824 έως το 1831, λόγω των ληστρικών επιδρομών, η Βωβούσα έμεινε ακατοίκητη.

Μετά την απελευθέρωση του 1913 η Βωβούσα απαλλάχτηκε από κάθε είδους επιδρομών και ακολούθησε μια ειρηνική πορεία έως το 1940. Το 1943 κάηκε από τους Γερμανούς. Διασώθηκε μόνον η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, αξιόλογο μνημείο του χωριού.

Το χωριό ξαναζωντανεύει στα τέλη της δεκαετίας του 50 με αρχές του 60, όπου οι λίγες οικογένειες που επιστρέφουν μέσα από δύσκολες συνθήκες ασχολούνται με την υλοτομία και την κτηνοτροφία.

Σήμερα η βασική απασχόληση των κατοίκων είναι η υλοτομία μέσω του Δασικού Συνεταιρισμού που αποτελείται από 33 μέλη. Επίσης λειτουργούν και 6 βιοτεχνίες κατεργασίας ξυλείας, στη θέση «Πριόνια», όπου παράγεται κυρίως οικοδομική ξυλεία.

Πληροφορίες/info: http://www.katafigiovaliacalda.com/

Την επομένη το πρωί το πέρασμα (ασφάλτινο κι αυτό πια) Βοβούσα - Περιβόλι ήταν κλειστό από το βραδινό χιόνι. Το υψηλότερο σημείο της διαδρομής φτάνει τα 1500m. Ήταν λοιπόν μια πρόκληση για μας. Ο χρόνος δεν μας πίεζε, το φρέσκο χιόνι για την τετρακίνηση είναι "βούτυρο στο ψωμί" και έτσι ξεκινήσαμε για το έτερο βλαχοχώρι της περιοχής το Περιβόλι. Οι εικόνες ήταν μαγικές. Δεν ξέρω γιατί στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο το χιόνι έχει "αρνητική" σημειολογία. Για μας είναι κάτι σαν την "γαλήνη της μελαγχολίας", τη "σιωπή από μια υπόγεια κραυγή συναισθημάτων", "ένα χάδι στο μέσα μας"......εντάξει είναι και οι άλλοι που υποφέρουν όταν τους κάθεται αυτός ο "λευκός εφιάλτης", η σελίδα όμως στέκεται μόνο στον "ήχο και το χρώμα" .

Διαδρομή Βοβούσα - Περιβόλι / rout Vovousa - Perivoli 2. 2007

Διαδρομή Βοβούσα - Περιβόλι / rout Vovousa - Perivoli 2.2007

Στον αυχένα μας περνά ένα Jimny φουριόζικο, ξεθαρεμένο από τα πατήματα που είχαμε αφήσει στο πέρασμα μας. Δεν αργήσαμε να τον βρούμε μπαταρισμένο στο χαντάκι αριστερά του δρόμου. Να ιμάντες και τα σχετικά και ο φούριας ξαναμπήκε στο δρόμο. Μας πήρε πάνω από μια ώρα να καλύψουμε τα 14Km της διαδρομής μέχρι το Περιβόλι. Το χωριό ανήκει στο νομό Γρεβενών. Βλάχοι κτηνοτρόφοι και υλοτόμοι. Ο δρυμός της Valia Calda διοικητικά υπάγεται στο Περιβόλι.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με διαστάσεις 60-40 είναι μια από τις πιο παλιές εκκλησίες στην περιοχή των Γρεβενών, απέφυγε τον εμπρησμό κατά το έτος 1943 όταν οι Γερμανοί έκαψαν όλο το χωριό. Είναι πετροκτισμένη στο βυζαντινό στυλ χωρίς εξωτερικούς τρούλους και γι’ αυτό η εξωτερική της εμφάνιση δεν κάνει μεγάλη εντύπωση . Αντιθέτως το εσωτερικό της είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό! Το τέμπλο της είναι ένα μοναδικό δημιούργημα από Μετσοβίτες ξυλογλύπτες. Χωρίζεται σε Γυναικωνίτη, Ανδρωνίτη και βωμό. Τόσο ο γυναικωνίτης όσο και ο ανδρωνίτης είναι πλακοστρωμένοι και η τοιχογραφία παρουσιάζει σκηνές από τη ζωή των Αγίων. Χτίστηκε το έτος 1760 καθώς αναγράφεται σε εξωτερική επιγραφή.

http://www.fora.gr/valiakalda/eklisies.html

Saint George 1760 - Perivoli - Grevena photos 2007

Μετά λοιπόν την προπόνηση κοιλιακών στην ταβέρνα της πλατείας και μια σύντομη επίσκεψη στην ιστορική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ο "Τσέας" πρότεινε να μπούμε στο δρυμό. Μάλλον τον είχε πειράξει το λουκάνικο...... Στη διασταύρωση για τη "Ζεστή κοιλάδα", στη θέση "Στάνη Τίζα" το χιόνι και η ομίχλη είχαν πάρει τη σημαία από την τετρακίνηση. Όμως η διαδρομή που είχαμε κάνει στο πήγαινε για Περιβόλι το πρωί με απάτητο χιόνι είχε καθαριστεί από κάποιο γκρέιντερ. Επιστρέψαμε γρηγορότερα και μας δόθηκε η ευκαιρία να "βγούμε" μέχρι τον αυχένα της Μόρφας. Μέχρι εκεί βέβαια......

Επιστρέφοντας στη Βοβούσα / return to Vovousa photo 2.2007

Επιστρέφοντας στη Βοβούσα - return to Vovousa photo 2.2007

Στον αυχένα της Μόρφας - Morfa mauntain al.1500m photo 2.2007

Για το βράδυ πήραμε πληροφορίες ότι στο "Καταφύγιο Βάλια Κάλντα" σερβίρεται εξαιρετικό φαγητό.

Αντιγράφουμε από το site: http://www.katafigiovaliacalda.com/

Το καταφύγιο «Βάλια Κάλντα» βρίσκεται στη θέση «Λάριανη», 3 χλμ. πριν από τον οικισμό της Βωβούσας. Ένα οικοδόμημα απλό και λιτό, που χτίστηκε με μεράκι και δένει αισθητικά με το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Οι άνετοι και ελκυστικοί του χώροι και οι καλές συνθήκες διαμονής, ξεκούρασης και αναψυχής αποτελούν πραγματικό καταφύγιο των ανθρώπων, που αγαπούν τα βουνά και λατρεύουν τη φύση.

The "Valia Calda" refuge is situated at the location of "Lariani", 3 Km before the settlement of Vovousa. It is a moderate and simplistic structure, created with the desire to tie in aesthetically with the surrounding natural habitat. This spacious and attractive building, with its ideal peaceful recreational and living conditions is considered as the refuge of people who love mountains and adore nature.

Οι πληροφορίες βγήκαν σωστές και μαζί με το πολύ καλό βραδινό πήραμε μαζί μας και στοιχεία από το κατάλυμα που μας χρησίμευσαν στην επόμενη επίσκεψή μας (8.2008) στην περιοχή.

Την Κυριακή ο καιρός ήταν αρκετά καλός. Είπαμε να εκμεταλλευτούμε τη λιακάδα και να πάμε μέχρι το γεφύρι του Καμπέρ Αγά. Στο πήγαινε κάναμε στάση στο Φλαμπουράρι για πέστροφα τηγανιτή με το αζημίωτο και επίσκεψη στο ναό του Αγίου Νικολάου (1774)

Φλαμπουράρι- Το χωριό κάηκε το 1943 από τους Γερμανούς, χάνοντας μεγάλο μέρος από την παλιά αρχιτεκτονική του φυσιογνωμία. Ωστόσο διασώθηκε η εκκλησία του Αγ. Νικολάου, κτισμένη το 1774, με εξαγωνικό καμπαναριό και μεγάλο χαγιάτι. (http://www.zagori.gov.gr)

Flabourari- Saιnt Nicholas 1774 photos 2.2007

Μετά αφού περάσαμε το Γρεβενίτι (θα το επισκεφτούμε στην επιστροφή) και το Τρίστενο, στα δεξιά μας συναντήσαμε το γεφύρι της Τσίπιανης.

Tsipianis bridge 1875 coordinates:39.768457, 20.960078

Γεφύρι Τσίπιανης

Βρίσκεται κοντά στους Μηλιωτάδες (αλλά ανήκει στο Γρεβενίτι) και ενώνει τις όχθες του ποταμού Βάρδα. Πήρε την ονομασία του από παρακείμενο μικρό οικισμό. Χτίστηκε το 1875 με χρήματα που δόθηκαν από τον Αναστάσιο Πασπαλιάρη από το Τρίστενο, αλλά και την κοινότητα Γρεβενιτίου.

Χρονολογία: 1875

Χορηγός: Αναστάσιος Πασπαλιάρης από το Τρίστενο (340 λίρες) καί κάτοικοι του Γρεβενιτίου (700 λίρες)

Δαπάνη: 1040 τούρκικες λίρες

Μορφή: Μονότοξο με τρία βοηθητικά τόξα

Άνοιγμα Τόξου: 26,30 μ. (πρώτο) - 5,10 μ. (δεύτερο) - 2,80 μ. (τρίτο) - 2,90 μ. (τέταρτο)

Ύψος Τόξου: 14,50 μ. (πρώτο) - 3,70 μ. (δεύτερο) - 1,10 μ. (τρίτο) - 1,90 μ. (τέταρτο)

Μήκος Καταστρώματος: 60,80 μ.

Πλάτος Καταστρώματος: 2,50 μ.

fotos 2.2007

Μετά τους Μηλιωτάδες στα δεξιά μας είναι το γεφύρι του Καμπέρ Αγά

Camper Aga bridge coordinates: 39.724256, 20.962982

Γεφλυρι Καμπέρ Αγά - Βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Βάρδα και Ζαγορίτικου, κοντά στο χωριό Μηλιωτάδες, στην περιοχή του Ανατολικού Ζαγορίου.

Υψόμετρο: 505

Παρακείμενα Κτίσματα:

Χάνι του Καμπερ - Αγά

Χρονολογία: Πιθανολογείται μεταξύ 1750-1800

Χορηγός: Καμπερ Αγάς από Ιωάννινα

Ονοματολογία: Πήρε το όνομα του από τον Καμπέρ Αγά, Τούρκο διοικητή της πόλης των Ιωαννίνων, που χρηματοδότησε την κατασκευή του.

Μορφή: Μονότοξο

Άνοιγμα Τόξου: 17,00 μ. (κεντρικό τόξο) - 2,60 μ. (1ο παράθυρο) - 2,10 μ. (2ο παράθυρο)

Ύψος Τόξου: 7,70 μ. (κεντρικό τόξο) - 3,10 μ. (1ο παράθυρο) - 2,20 μ. (2ο παράθυρο)

Μήκος Καταστρώματος: 38,00 μ.

Πλάτος Καταστρώματος: 1,90 μ. photos 2.2007

Στην επιστροφή για Βοβούσα σταθήκαμε στο Γρεβενίτι. Επισκεφτήκαμε το Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου 19ος αιώνας.

Greveniti - Ioanninon

Την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, το Γρεβενίτι πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος. Το χωριό πυρπολήθηκε τρεις ή τέσσερις φορές από τους Γερμανούς και κατεστράφησαν πάρα πολλά σπίτια ενώ πολλοί ήταν οι κάτοικοι που εκτελέσθηκαν. Το γεγονός αυτό δικαιολογεί και την απώλεια του παραδοσιακού χαρακτήρα από τα σπίτια του χωριού.

http://www.zagori.gov.gr

Φτάνοντας στη Βοβούσα αρκετά νωρίς μας δόθηκε η ευκαιρία να φωτογραφίσουμε το γεφύρι της και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Γεφύρι Βοβούσας - Vovousa bridge 1748

Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.

Χρονολογία: 1748

Χορηγός: Αλέξης Μίσιος από το Μονοδένδρι

Συντήρηση: Το 1936 προστέθηκαν ξύλινα κάγκελα γιά την προστασία των περαστικών.

Ονοματολογία: Η βουή των νερών του ποταμού Αώου ήταν αυτή που έδωσε στο χωριό Βωβούσα την ονομασία του. "Βοϊούσα" (από τη βοή) που για λόγους ευγλωττίας έμεινε ως "Βωβούσα".

Μορφή: Μονότοξο

Άνοιγμα Τόξου: 22,00 μ.

Ύψος Τόξου: 11,00 μ.

Μήκος Καταστρώματος: 41,00 μ.

Πλάτος Καταστρώματος: 2,80 μ.

Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1814) - Saint George photo 2.2007

Το βράδυ πάλι για φαγητό στο "Καταφύγιο Βάλια Κάλντα" και επιστροφή στο χωριό για τις "Τζαμάλες". Η εθιμολογία των Απόκρεω. Άναμμα φωτιάς στην ύπαιθρο το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς που κρατάει μέχρι τη Δευτέρα τα ξημερώματα . Τσίπουρα, χορός , μασκαρέματα και για μετά βλέπουμε.......

Την επομένη πήραμε το δρόμο του γυρισμού......με πολύ χιόνι πάλι στην Κατάρα.

Λίμνη πηγών Αώου - Aoos lake photo 2.2007

Κατάρα - Catara pass 2.2007

Σαν υστερόγραφο να σας πω για την τελευταία μας επίσκεψη στη Βοβούσα. Το καλοκαίρι του 2008 σε μια "απόδραση" με προορισμό το ανέβασμα στο Γράμμο είχαμε σχεδιάσει η δεύτερη διανυκτέρευση (η πρώτη έγινε στη λίμνη Πλαστήρα) να γίνει στο "Καταφύγιο Βάλια Κάλντα". Αφού περάσαμε το δρυμό από την ίδια διαδρομή του 1990 αυτή τη φορά αντί για το Περιβόλι κάναμε αριστερά για τη Βοβούσα. (φύλακας πουθενά).Το κατάλυμα του καταφυγίου μας έκατσε tamam, αφού με ελάχιστα χρήματα μπορεί κανείς να κοιμηθεί είτε στις κουκέτες του καταφυγίου είτε στον αύλειο χώρο που διατίθεται για camping. Το καταφύγιο είναι πάνω στον Αώο, μέσα στα πλατύφυλλα και τα ρόμπολα με πολύ καλές υποδομές σε τουαλέτες και ζεστό νερό. Οι άνθρωποι που το διαχειρίζονται θα σας δώσουν κάθε πληροφορία για τα μονοπάτια και τα αξιοθέατα της περιοχής. Εμείς μείναμε ένα βράδυ και συνεχίσαμε, απόλυτα ευχαριστημένοι, την επόμενη με προορισμό την Αετομηλίτσα των Ιωαννίνων. Αυτά όμως άλλη φορά.