Ελληνική δημοκρατία... 40 ετών / The Rise of the Golden Dawn / The New Face of Fascism in Greece

Σε ορισμένες χώρες της Βόρειας Ευρώπης η εκλογική άνοδος της Χρυσής Αυγής αποδίδεται στην υποτιθέμενα επισφαλή δημοκρατία της Ελλάδας λόγω της πρόσφατης ιστορίας της δικτατορίας. Σε μέσα ενημέρωσης από Βρετανία και Ολλανδία υπάρχουν άρθρα και συζητήσεις που ισχυρίζονται ότι ο μη δημοκρατικός 20ος αιώνας στην Ελλάδα (Μεταξάς 1936-1941, Κατοχή 1941-45, Δικτατορία συνταγματαρχών 1967-74) δεν παρείχε την κατάλληλη εμπειρία στους Έλληνες για να αποκτήσουν δημοκρατική συνείδηση. Πέραν της ειρωνείας ότι κατά καιρούς η Ελλάδα παρουσιάζεται από τη Δύση ως εφευρέτης της δημοκρατίας, είναι προφανής η παρανόηση της μετα-δικτατορικής περιόδου από τα δυτικά ΜΜΕ. Καταρχάς ο εκδημοκρατισμός των θεσμών στην Ελλάδα μετά το 1974 ήταν διάχυτος και σε πολλές περιπτώσεις πιο προοδευτικός από πολλά ευρωπαϊκά κράτη (π.χ. σε θέματα εργατικού δικαίου και οργάνωσης φοιτητικών συλλόγων). Ιδεολογικά η «μεταπολίτευση» είναι μια ισχυρή έννοια στην ελληνική γλώσσα και χαρακτηρίζει την πρόσφατη πολιτική ιστορία στην Ελλάδα. Ακόμα και η παραδοσιακή Δεξιά αποδίδει φόρο τιμής ετησίως στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου σε μια από τις πιο αντικαθεστωτικές επετείους στην Ευρώπη. Καμία φιλο-χουντική οργάνωση δεν είχε πολιτική επιτυχία πριν την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Σε όλο το φάσμα πολιτικού διαλόγου, από τα σχολικά βιβλία μέχρι και τις τηλεοπτικές συζητήσεις, η σύγχρονη εθνική ταυτότητα έχει βασιστεί σε αντι-δικτατορική ρητορική. Και βέβαια μην ξεχνάμε ότι για παράδειγμα η ναζιστική περίοδος στη Γερμανία είναι πολύ πιο σκοτεινή από την ελληνική δικτατορία, οδηγώντας τον ευρύ γερμανικό πληθυσμό να απορρίπτει τέτοιες ιδεολογίες και να φέρει ακόμα και σήμερα το αίσθημα ενοχής για τα εγκλήματα των ναζιστών. Παρά τη διαδεδομένη ξενοφοβία και το ρατσισμό των ψηφοφόρων της ΧΑ (και ευρύτερα της ελληνικής κοινωνίας δεδομένου ότι ακόμα και οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ εκφράζουν συχνά ξενοφοβικές τάσεις), υποστηρίζουν τη ΧΑ παρότι είναι φασιστική και φιλο-χουντική. Η ΧΑ λαϊκίζει και ελίσσεται, πλάθοντας το «έθνος» και την «ελληνικότητα» ανάλογα με τους στόχους της. Η πολιτική της ατζέντα είναι προφανώς μιλιταριστική και ολοκληρωτική, αλλά οι ψηφοφόροι έλκονται από το προφίλ της ως δραστήριος φορέας με εναλλακτικές προτάσεις σε σχέση με τα παραδοσιακά κόμματα που οι ψηφοφόροι της θεωρούν ως αποτυχημένα και παρηκμασμένα. Από τη δεκαετία του 1990, όταν χιλιάδες μετανάστες έφταναν στην Ελλάδα από πρώην σοσιαλιστικές χώρες, μέχρι και το 2009, με τη μετανάστευση από τη νότια Ασία να έχει κορυφωθεί, οι ψηφοφόροι δε στήριξαν φασιστικά κόμματα, και ο μοναδικός ισχυρός ξενοφοβικός πολιτικός φορέας (παρόμοιος με τα πρόσφατα βορειο-ευρωπαϊκά ακροδεξιά μορφώματα) ήταν το ΛΑ.Ο.Σ. Ομολογουμένως η ΧΑ έχει εγκαθιδρυθεί με σχετική επιτυχία στη συνείδηση πολλών αγανακτισμένων Ελλήνων. Παρόλα αυτά προβάλλεται άνισα στα ευρωπαϊκά ΜΜΕ. Οι ακτιβισμοί των μελών της είναι μονίμως στο κέντρο της προσοχής αλλά όταν αποτυγχάνουν, προβάλλονται σπάνια. Επίσης είτε με αντι-φασιστικές πορείες ή με την τοπική αντίδραση κατοίκων γίνονται συχνά διαμαρτυρίες κατά των δραστηριοτήτων της ΧΑ, θυμίζοντας ότι η φασιστοφιλία είναι περιορισμένη στην Ελλάδα. Και μην ξεχνάμε ότι η στρατηγική της ΧΑ είναι να δραστηριοποιείται κυρίως στα σκοτεινά, σαν τάγμα εφόδου, τονίζοντας το ρόλο της ως παρακρατική οργάνωση. Ο πρόσφατος εκλογικός εξτρεμισμός, με τη μορφή φιλο-φασιστικής ψήφου, προέρχεται από την οικονομική εξαθλίωση λόγω των πολιτικών λιτότητας που επιβάλλονται από το ΔΝΤ και την ΕΕ. Οι σχέσεις κέντρου και περιφέρειας στην ΕΕ (με την Ελλάδα π.χ. ως χώρα-καταναλωτή και τη Γερμανία παραγωγό) έχουν φέρει την Ελλάδα στο στρατόπεδο των αδύναμων. Και παρότι εφαρμόζονται πολιτικές λιτότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι κάτοικοι π.χ. της Ελλάδας και της Ισπανίας έχουν φτάσει σε απελπιστική κατάσταση και ακόμη περισσότερο οι πρόσφατοι μετανάστες από φτωχότερα κράτη. Πως οι νταήδες γίνονται μπράβοι Στη Βόρεια Ευρώπη και στην Ελλάδα συζητείται ότι σε συνθήκες τέτοιας εξαθλίωσης οι πολίτες στρέφονται στα λεγόμενα «άκρα», δεξιά και αριστερά. Τέτοιες συζητήσεις βασίζονται στην ταύτιση των ιδεολογιών του κομμουνισμού και του ναζισμού, φαινόμενο που προωθείται ειδικά μετά την κατάλυση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Εξομοιώνοντας τις δύο ιδεολογικές τοποθετήσεις, τέτοια επιχειρηματολογία ισχυρίζεται ότι τα δύο άκρα εν τέλει συναντούνται, σηματοδοτώντας τον κίνδυνο κατάλυσης των δημοκρατικών θεσμών. Ειδικά τα βορειο-ευρωπαϊκά ΜΜΕ έσπευσαν να χαρακτηρίσουν το ΣΥΡΙΖΑ αντι-ευρωπαϊκή «άκρα-αριστερά», τονίζοντας ότι δε διστάζει να κινήσει «βίαιες» διαμαρτυρίες. Πέραν μιας επιφανειακής αποδοκιμασίας των σύγχρονων κοινωνικών δομών (π.χ. ταξική κοινωνία) και επιδοκιμασία ενός «Λαϊκού» κράτους, η αριστερά και η ακροδεξιά έχουν ετερογενή ρητορική. Ειδικά η ξενοφοβικός λόγος της ΧΑ είναι μακράν ανόμοιος με τη ρητορική της αριστεράς. Μάλιστα η ξενοφοβία καλλιεργείται τις τελευταίες δεκαετίες σε ολόκληρη την ΕΕ, είτε σε εκλογικό-κομματικό επίπεδο με την εμφάνιση ακροδεξιών κομμάτων, ή με διευρυμένες πολιτικές αποφάσεις (Συνθήκη Δουβλίνου). Η ΧΑ ουσιαστικά εκφράζει in extremis ό,τι εκφράζεται τα τελευταία χρόνια από την ΕΕ, και σε προέκταση από προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις. Πέραν τούτου, η λαϊκίστικη δημαγωγία στην Ελλάδα δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενο φαινόμενο με τη ΧΑ. Στην ελληνική πολιτική σκηνή, η έννοια του «Λαού» είναι συχνά το αντικείμενο ανταγωνισμού και το μέσο πολιτικής αντιπαράθεσης. Η διαφορά με τη ΧΑ είναι ότι ο λαός αποκτά πιο συγκεκριμένα φαινοτυπικά-βιολογικά χαρακτηριστικά με στοιχεία φυλετικής ανωτερότητας. Από τη μια λοιπόν φαίνεται ότι η εξομοίωση των δύο ιδεολογιών είναι αβάσιμη, ενώ ο ρόλος της ΧΑ θυμίζει μια συνέχεια εγκαθιδρυμένων ευρωπαϊκών πολιτικών. Η ΧΑ επιδίδεται σε τακτικές που η Ελληνική Αστυνομία έχει ως καθημερινή πρακτική: τα μέλη της ελέγχουν ταυτότητες οδηγών σε φανάρια, τρομοκρατούν μετανάστες και επιδίδονται σε λογοκρισία και ρατσιστική βία. Έκθεση της ΕΥΠ το 2004 έδειχνε ότι τα μέλη της ΧΑ οπλοφορούν με τη στήριξη βουλευτών της ΝΔ και διατηρούν άριστες σχέσεις με την ελληνική αστυνομία (κάτι που φαίνεται από την ευρεία στήριξή τους από ψηφοφόρους της τελευταίας). Και δεν είναι τυχαίο ότι ειδικά τον τελευταίο χρόνο η ίδια η κυβέρνηση επιδίδεται σε ξενοφοβική ρητορική (και πολιτική, π.χ. «Ξένιος Ζευς»). Τέτοιος οπορτουνισμός δείχνει ότι η ΧΑ έχει ανατρεπτική ρητορική μόνο για συγκεκριμένες κοινωνικές δομές και όχι γενικότερα (ενδεικτικά στο νομοσχέδιο για τη φορολόγηση των εφοπλιστών η ΧΑ ψήφισε κατά). Ειδικά στους χώρους εργασίας σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν απειληθεί εργαζόμενοι από τους εργοδότες με κάλεσμα της ΧΑ αν διαταράξουν τη λειτουργία της παραγωγής. Σύμφωνα με την έρευνα του Καθηγητή Βερναδάκη (ΑΠΘ) το 20% των βιοτεχνών ψήφισε ΧΑ, φαινόμενο που συνάδει ιστορικά με τη συμπεριφορά της μικρο-αστικής τάξης σε περιόδους οξυμένης κρίσης. Όταν τέτοια μεσαία στρώματα απειλούνται με πτώχευση, έχουν την τάση αρχικά να επιδιώκουν με κάθε τρόπο τη διατήρηση της θέσης τους ως εργοδότες. Το ίδιο ακριβώς συνέβη κατά την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία, τονίζοντας τις ομοιότητες της ΧΑ με τα εθνοσοσιαλιστικά μορφώματα του 1930. Και βέβαια ενώ χειροτερεύει η κατάσταση για τους μικρο-αστούς εργοδότες, γίνεται αβάσταχτη για τους εργαζομένους. Τα τελευταία δυο-τρία χρόνια οι συνθήκες ζωής και εργασίας στην Ελλάδα είναι μεσαιωνικές: αδυναμία εξασφάλισης θέρμανσης, ανεργία (27% το Νοέμβρη του 2012), εργασία χωρίς πληρωμή, χωρίς ασφάλιση και ασφάλεια. Και η ΧΑ δεν προτείνει κάποια ριζοσπαστική αλλαγή, τουλάχιστο στο χώρο της οικονομίας και στις σχέσεις εργοδότη-εργαζομένου. Προτάσσοντας τον εθνικισμό ως μοναδική αξιοκρατική και δίκαιη ιδεολογία, και απορρίπτοντας ως δύο όψεις του «ίδιου σιωνιστικού νομίσματος, τον διεθνιστικό μαρξισμό-"σοσιαλισμό" και τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό-"φιλελευθερισμό"», καλεί όλους τους «Έλληνες» σε συνεργασία. Χαρακτηριστικά η ανακοίνωση για τα γραφεία εύρεσης εργασίας της ΧΑ πανηγυρίζει τη «δημιουργικότητα των εργοδοτών και την εργασία των εργαζομένων»... «για να ξαναβρούν οι Έλληνες την περηφάνεια της παραγωγικής εργασίας». Από τη μια αναρωτιέται κανείς γιατί μόνο οι εργοδότες είναι δημιουργικοί, και από την άλλη γιατί μόνο η «χειρωνακτική» παραγωγική εργασία, χωρίς μόρφωση και πτυχία, δίνει περηφάνεια. Εν τέλει, τη «συνεργασία» μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου επιδιώκουν εδώ και δεκαετίες οι ελληνικές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Οι εντάσεις στις παραγωγικές σχέσεις των τελευταίων ετών, δεδομένης της φθίνουσας οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, είναι αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης και η ΧΑ δε δείχνει να φέρει μια εναλλακτική πρόταση. Ταυτόχρονα τα ιδεολογήματά της σχετικά με το ρόλο της γυναίκας ως πρωταρχικά μητέρα, αλλά και του ότι Έλληνας γεννιέσαι και δε γίνεσαι, δείχνουν το πόσο απαρχαιωμένες αντιλήψεις επικρατούν στη ΧΑ. Παρότι βέβαια η ελληνική κοινωνία έχει πατριαρχικά και ξενοφοβικά στοιχεία, δεν είναι εύκολο να εξαπλωθούν τέτοιες ιδέες τόσο βαθειά που να προωθήσουν τη φασιστοφιλία. Τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί των βορειο-ευρωπαϊκών κρατών διατείνονται ότι έχουν επιτύχει ασφαλείς δημοκρατικούς θεσμούς. Η δημοκρατία όμως είναι διεργασία και όχι σταθερά, και με έναν τέτοιο τεχνητό διαχωρισμό μεταξύ δημοκρατικών και «όχι-και-τόσο» δημοκρατικών κρατών, διαιωνίζεται η έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαϊκών πληθυσμών που είναι τόσο απαραίτητη στην παρούσα φάση. Ο εθνικισμός είναι επιβλαβής περισσότερο τώρα γιατί ακριβώς θεσμοθετεί το διαχωρισμό μεταξύ ανθρώπων σε κατηγορίες που βασίζονται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: άπληστοι βόρειο-ευρωπαίοι ως «μεγάλα συμφέροντα» που μας δυναστεύουν, διεφθαρμένοι Έλληνες ως «άπειροι με τη δημοκρατία», εγκληματίες αλλοδαποί ως «εισβολείς». Η Ελλάδα είναι ένα πειραματόζωο για την επιθετική πολιτική λιτότητας της ΕΕ. Αντί λοιπόν να διευρύνονται και να πολλαπλασιάζονται οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ κρατών, εθνών, φυλών και φύλων, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πως προκύπτει η οικονομική εξαθλίωση και η πολιτική αστάθεια που ενίοτε οδηγεί στην πλήρη αμφισβήτηση της δημοκρατίας και ισότητας με τη μορφή μισαλλόδοξων και φασιστικών ιδεολογιών. Γιάννης Τζανίνης κάτοικος Amsterdam

The Rise of the Golden Dawn

The New Face of Fascism in Greece

By Yannis Tzaninis

On the evening of May 6 2012, the announcement of the Greek national election results brought a spine-chilling realisation for many: the neo-nazi party Golden Dawn had become the 6th largest party of the Greek parliament with 21 seats. The same night at the GD’s press conference, the party’s members were screaming in Greek military jargon “stand up!” to the journalists when their leader entered the hall. The ones who did not rise were summarily thrown out of the room. This was just the beginning of a long series of violent, high-profile, hatred-inciting and deeply fascist activisms by the GD since its electoral success.

The party’s activity was not always so fervent or successful. When I was still a teenager in the mid-nineties I remember these thuggish Golden Dawners, boogeymen for any radical viewer on the norms and institutions of the nation. Wearing Greek flags on their arms they were often roaming the streets looking for (and primarily causing) trouble. Their kind of trouble would start with implicit threats (“do you love Greece?”) or explicit assaults on anyone who didn’t look ‘Greek enough’. But in fact no encounter with such bouncer-looking bullies ever happened to me.

Such phenomena were very sparse, considering especially the scale of urbanization in metropolitan Athens, a city of 5 million. I actually remember one student in the nearby high-school looking like a member or sympathizer of the GD, something rather telling: out of three adjacent schools with a thousand students I had noticed only one such guy during my years of high-school. And this observation accurately reflected the GD’s popularity during previous elections in Greece: even during the 1990s peak of Albanian immigration to Greece, when the Greeks’ xenophobic sentiments and discourse were widespread, the GD got 0.07% nationally (4.500 out of 7 million votes in the 1996 national elections). In 2000, while collaborating with an anti-semitic supporter of German nazism (Plevris), the party got 0.18% and in 2009 0.29%. It was not until May 2012 that the GD appeared as a considerable force in national Greek politics collecting almost half a million votes (7%) and preserving them a month later when a second election was held. It currently holds 18 seats out of 300, being the fifth largest of the seven parties in the parliament. This incredible rise in votes immediately evokes certain essential questions. What are the implications of such a party having a strong say in society and several seats in the parliament, and is there something wrong in Greek society leading to a fascist party getting twenty times more votes between 2009 and 2012?

The tolerated criminals become stalwart defenders

The roots of the Golden Dawn begin with its leader and founder Michaloliakos who was drawn by fascist ideology from an early age. While still in school he joined an extreme right-wing organisation in 1973 and later, after several arrests for assaults in public events in Athens, he got to know the former junta’s colonels in prison becoming a sympathizer. Later he joined the special forces in the Greek army but was demoted due to carrying explosives, adding another legal charge in his criminal record and serving 13 months in prison for terrorism. In 1980 he started publishing the magazine ‘Golden Dawn’ which became the platform for the party which was founded in 1985. The Golden Dawn’s presence was trivial till 1993 when the ‘Macedonian name dispute’ allowed it to show up as a defender of Greek nationalism in the Balkans. The party’s actions were sporadic and opportunistic, generally maintaining a hard core of 200 members, appearing at events where ‘Greekness’ was at stake. What has always been the dominant method of the GD’s interventions is violence (members of the party have several pending cases of violent crimes) which in fact is not always prosecuted. A report by the Greek intelligence agency in 2004 revealed that many GD members are armed, often with weapons provided by the major right-wing party Nea Dimokratia, posing as their bodyguards. Moreover, the GD has good relations with former and current army officers and of course the police; the party was particularly popular among the police force in the recent elections.

Ironically in 2005 Michaloliakos suspended the GD, expressing fear of the violence against his party and in order “to protect its members from the clashes with the anarchists”! Nevertheless two years later the organization was back in business, this time protesting against the G8 in Berlin. In 2009 the GD’s strategy focused even more on anti-immigration rhetoric and action, the front line of its current discourse. Considering its overtly explicit fascist and racist discourse, its adaptation to the immigration discourse in Greece has been remarkable. Constantly demagoguing the perceived danger and problems connected to ‘illegal’ immigrants, the GD has been adopting militant tactics (offering to escort old Greeks to pick up their pension while keeping them safe from the “dangerous” migrants, opening cheap groceries “only for Greeks”). In many instances GD members have been looking for non-Greeks to harass by checking random persons’ id cards, doing literally police work on the street level. With all that they have managed to secure a foothold on people’s conscience as defender and protector from any foreign danger (be it the migrants or the ‘tyrannical’ troika).

And that is the epicentre of deciding to vote for the Golden Dawn; what appears as a direct, rational choice for safety and protection. The Greek voters didn’t turn fascist all of a sudden but they channelled their desperation to an extreme ‘solution’. They reacted to the grim reality of increasing unemployment, insecurity, deprivation and broken promises. They saw skinheads with black t-shirts and Greek flags on their chests offering ‘escort’, food (only for Greeks) and intervention (only against immigrants), and they chose consciously. In fact the research by political scientist Dr Vernadakis (of the Aristoteleio University of Thessaloniki) regarding the GD voters’ profile holds a seeming surprise: the majority is relatively educated (secondary and vocational) and often from the petit-bourgeois class (19% of all voters with small businesses voted for the GD).

That last characteristic shouldn’t be missed. What is frequently obscured in the media is the role of the GD in the working places. Employers threaten to (or in fact do) call the GD if their employees resist or misbehave. During the last couple of years many employers exploit the discourse of the economy collapsing and force their employees into working without pay, leave or basic labour rights. And that’s when my teenagehood’s boogeyman becomes an actual one, albeit with far worse consequences. The terrorizing opportunisms of the GD have become institutionalized and condoned by a large part of the bourgeoisie in Greece. And while the PMs of the GD vote against the austerity measures they don’t go against the government’s neoliberal structural changes in labour rights and provisions. They explicitly argue for employer-employee cooperation for the prosperity of the enterprise, which then supposedly brings prosperity to the nation. Disposing of the ‘construct’ class struggle, they adhere to the employers’ creativity and the employees’ labour, leading to the meritocratic, just, humanitarian nationalism… for the Greeks to find again the pride of productive labour![1]

“Fourty year old” Greek democracy

In North Europe there is a discussion about the Greeks lacking experience with democracy. Putting aside the irony of this statement given that in the advanced capitalist world Greece is often celebrated as the founder of democracy, this idea is based on a misconception: that the Greek population might be harbouring sympathy for the 1967-1974 dictatorship. The whole period after the 1973 rebellion has been marked by the victory against the oppressive, US-driven regime. ‘Regime change’ (or Metapolitefsi in Greek) is a word which has a very strong ideological connotation in Greece. Basically a large part of the Greek national identity has been built on the events leading to the emancipation from the dictators. Even in the right-wing political spectrum politicians and supporters alike dissociate themselves from that period. This is also evident in how little popularity any junta-sympathizing political organization had before the crisis. And of course let’s not forget that Germany has a much darker recent history of fascism than Greece, having similarly brought a general dissociation with such ideology in the public.

Despite the widespread xenophobia and racism among the GD’s voters (and Greek society at large), they are not supporting the party because it is fascist but rather closing their eyes to its broader agenda. And that agenda certainly holds the promotion of oppressive, militarist views but what is appealing to the Greeks is the GD’s image of an active force with alternative views to the established parties which are widely regarded as stale and failed. The GD is as populist as imaginable playing strongly the card of ‘Greekness’ which is moulded into all sorts of flexible qualities. But as was mentioned earlier even the period of large immigration to Greece by mainly disadvantaged persons, peaking around 2007, did not result in the rise of fascism. At most what happened was the limited popularity of LAOS, a typical new far-right European party. Fascist-inspired extremism when looking for solutions occurred after most people in Greece experienced the effects of the austerity measures.

Currently the living standards of many Greeks are similar to WWII nazi-occupied Greece. In the urban centres many inhabitants cannot afford to pay heating for the winter, burning instead materials which lead to harmful smog over the cities. Many look for food at community centres and public health is deteriorating. On top of that there are extremely deprived persons striving for survival, namely the ones who arrived the past few years mainly from south east Asia. Instead of a supremacist, imperialist view of Greeks as not experienced in democracy, there is a need to re-evaluate what we all understand as democratic. Can there be democracy without solidarity? Or without looking for alternatives to the social structures which deprive most of the Greeks from basic necessities? The EU policies are themselves leading to the dissolution of solidarity, placing the Greeks vis-à-vis the others. The GD are doing the same in extremis. And in the end of the day, it is about more than solidarity. The point is not sharing some of their burden but acknowledging that it is everyone’s responsibility. The same way that the burden of the disadvantaged migrants in Greece must not be seen as something unbearable by the Greeks themselves. What matters is uncovering the reasons of ‘democracy gone bad’ (i.e. Hitler was elected) and those can be found in the all-encompassing, financial capitalist mechanism which places countries on a power hierarchy which manifests shockingly when the system blocks itself. Greece is currently a lab specimen in the EU policy mechanism, in an experiment of enormous scale. When the experiment is deemed completed, the backlash will be experienced by everyone. And then the despair which is produced by the system’s effort of sustaining itself may bring the reactionary phenomenon of fascists becoming appealing to voters. And before it is too late, we must realise that we are all Greeks!

Yannis Tzaninis is social geographer at the University of

Amsterdam.

[1] http://www.xryshaygh.com/index.php/enimerosi/view/grafeio-ergasias-ellhnwn-to-skeptiko-mas#.UPP-ZGdaFEI