Νέστος - Nestos river
"τα στενά του Νέστου" - "Nesto's straits"
41.106499, 24.728910
Επιστρέφοντας από το Δέλτα του Έβρου στην Αθήνα, είπαμε να δούμε για λίγο φίλους καλούς που έμεναν στην πόλη της Ξάνθης. Εκεί στα βόρεια της Ελλάδας δεν πας κάθε τόσο, άρα μας δινόταν η ευκαιρία να συναντήσουμε το Γιώργο, τη Μίλενα και το παιδί τους τον Ανδρέα. Ένα ζευγάρι με βαθιά αίσθηση του όρου "οικολογία" και εξαιρετικοί "κυνηγοί" άγριων μανιταριών. Οπότε, ένα βαζάκι με αποξηραμένα μανιταράκια της Ροδόπης σίγουρα θα το παίρναμε. Δεν φαντάζεστε τι ποσότητα χωράει ένα μέτριο βάζο.
Μας ρώτησαν τι θα θέλαμε να δούμε από τα μέρη τους και πέρα από την πόλη της Ξάνθης που θα σας πούμε σ΄ άλλο αφιέρωμα ζητήσαμε να δούμε μερικά από τα Πομακοχώρια (Εχίνος, Μύκη και Κύκνος). Συμφώνησαν, αλλά το καλύτερο μας το φύλαξαν για το τέλος. Ένα μικρό οδοιπορικό στα στενά του Νέστου. Έτσι ήρθαμε σε επαφή με τον ποταμό το Γενάρη του 1999.
Για τα χωριά των Πομάκων η τέλος πάντων της Μουσουλμανικής μειονότητας δεν είμαι και ο καταλληλότερος για να σας μιλήσει. Εκείνο που μπορώ να πω είναι αυτό που αισθάνθηκα βλέποντας τους ανθρώπους και το επίπεδο της ζωής τους. Μια βαθιά θλίψη......
Ροδόπη / Rodopi Ο Γιώργος, ο Ανδρέας, η Μίλενα και ο Διαμαντής
Μνημείο Εχίνου - η μάχη των Οχυρών - Απρίλης 1941 - Echinos Monument II WW
Εχίνος - Echinos village
Μύκη - Miki village
Κύκνος - Kiknos village
Τα στενά του Νέστου / Nesto's straits
Καλύτερα να πούμε για τους υδάτινους δρόμους του Νέστου και το άγγιγμα της φύσης που τον περιβάλλει. Ειδικότερα για τα "Τέμπη του Νέστου" ή "Τα στενά του Νέστου" και το αισθητικό δάσος του.
Αντιγράφω από το ΦΕΚ 26 Αυγούστου 1977.
"Κηρύσσομεν το υπό μορφήν λωρίδος εμφανιζόμενον τμήμα της περιοχής της κοιλάδας του ποταμού Νέστου το περικλειόμενον μεταξύ των χωρίων Κομνηνών και Τοξοτών Ξάνθης υπό την επωνυμίαν "Στενά Νέστου" που παρουσιάζουν αφαντάστου μεγαλοπρεπείας και ασυλλήπτου ωραιότητος θέαμα και ως εκ τούτου αξιόλογου ενδιαφέροντος από τουριστικής και αισθητικής πλευράς, θεωρούμενον ως μοναδικόν τοπίον εν Ελλάδι και Βαλκανική από απόψεως φυσικών καλλονών, ως Αισθητικόν Δάσος"
Η οδική διαδρομή τότε (1.2000) από τους Τοξότες προς τα Κομνηνά και τη Σταυρούπολη (35Km) ήταν ένας κακός χωματόδρομος που περνούσε ανάμεσα από χαμηλούς ορεινούς όγκους (Καψάλα 724m, Πεντακόσια 500m και Νησάκι) όπου συναντούσες εγκαταλελειμμένους οικισμούς (Ίμερα, Κρωμνικό, Άνω και Κάτω Λιβερά ). Ανάμεσα στα Ίμερα και το Κρωμνικό στη θέση 41.117093, 24.749373 σταματήσαμε για το εκπληκτικό αγνάντι στους μαιανδρισμούς του Νέστου.
Το μονοπάτι Κάτω Λιβερά - Σ.Σ. Λιβερά / footpath Kato Livera - R.S. Livera
Στα Άνω Λιβερά αφήσαμε το Vitara και συνεχίσαμε με τα πόδια παίρνοντας το μονοπάτι για τα Κάτω Λιβερά και το σταθμό του τρένου που είναι δίπλα στο ποτάμι. Κάπου εκεί πέσαμε και σε μια αγέλη άγριων αλόγων που ζουν ελεύθερα στην περιοχή. Ο σιδηροδρομικός σταθμός του Κρωμνικού και των Λιβερών που είναι στην καρδιά των στενών του Νέστου εξυπηρετούσαν τους κατοίκους των οικισμών αυτών αφού δεν είχαν τη δυνατότητα άλλης (οδικής ) επαφής με τις κωμοπόλεις της περιοχής.
Αγέλη άγριων αλόγων - Κάτω Λιβερά / wild horses herd - Kato Livera
Το ποτάμι από το μονοπάτι / The Nestos river from the footpath
Σ.Σ. Λιβερά / R.S. Livera (41.123664 - 24.691789)
Σ.Σ. Λιβερά / R.S. Livera
Το παλιό σταθμαρχείο - photo: Panoramio - klitemnistra / the old house of station master
Στην ακροποταμιά , πίσω το σπίτι του σταθμάρχη και ο Σ.Σ. Λιβερά
In riverside, behind the stationmaster's house and the R.S. Livera
Τα κτήρια του Σ.Σ. Λιβερά (σταθμαρχείο κλπ.) για ένα χρονικό διάστημα λειτουργούσαν ως ξενώνας. Μάλιστα στη δεκαετία του '90 προσπάθησα να πείσω φίλους ορειβάτες-φυσιολάτρες να κάνουμε μια ομάδα και να καταλύσουμε εκεί σε κάποιο τριήμερο αργιών. Αλλά μάταια........Δεν θα έχουμε φως, νερό και τηλέφωνο. Θα πρέπει να μαγειρεύουμε μόνοι μας με ξύλα και για θέρμανση το τζάκι. Δηλαδή όλα θα ήταν τέλεια, αλλά ........
Επιστρέψαμε πάλι από το μονοπάτι στα Άνω Λιβερά που ήταν το αυτοκίνητο και συνεχίσαμε οδικά για τη Σταυρούπολη και από εκεί επιστρέψαμε στη Ξάνθη.
Αυτή ήταν η πρώτη μας γνωριμία με το Νέστο.......Γενάρης του 2000
Από τότε πέρασαν χρόνια (Απρίλης του 2004) για να ξαναπατήσουμε τη Θράκη.
Αυτή τη φορά επιλέξαμε την πόλη της Ξάνθης για τη διαμονή μας. Είχαμε έρθει σε επικοινωνία με την Forestland (τώρα δεν υπάρχει) κάτι σαν ταξιδιωτικό γραφείο, με υπεύθυνο τον Αντώνη Δαλάκη για να εξασφαλίσουμε το κατέβασμα του ποταμού με κανό. Ο Αντώνης πριν μας κλείσει το ραντεβού της συνάντησης ήλθε και μας βρήκε στο "Natassa" με πρόφαση τον καιρό (όπως μας είπε μετά) για να δει μπας και είμαστε τίποτα "ραμολιμέντα" και του μείνουμε ανάσκελα στο ποτάμι. Άντε να κουβαλάς και τα κανό και τα ραμόλια θα είπε μέσα του. Βέβαια όταν είδε την "κορμοστασιά" μας έδωσε το πράσινο φως και την μεθεπομένη συναντηθήκαμε στο Σ.Σ Τοξότες.
Το επόμενο πρωί αποφασίσαμε να περπατήσουμε "το μονοπάτι των σιδηροδρομικών" . Ξεκινήσαμε νωρίς γιατί η διαδρομή θα ήταν πολύωρη. Από την Ξάνθη μέχρι τους Τοξότες είναι 13,5 Km και μέχρι τη Γαλάνη που είναι ο χώρος στάθμευσης του αυτοκινήτου, ακόμα 1,5 Km. Στο σημείο αυτό ξεκινά το μονοπάτι πλάι στο ποτάμι και στις γραμμές του τρένου. Το μονοπάτι ειδικά στην αρχή του είναι πετρόχτιστο, φτιαγμένο από τους εργάτες που εργάζονταν για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής, την περίοδο του Σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ, από το 1893 μέχρι το1896, για τη σύνδεση της Δύσης με την Κωνσταντινούπολη.
Το μονοπάτι καταλήγει στη Σταυρούπολη περνώντας από το Σ.Σ. του Κρωμνικού και το Σ.Σ. στα Λιβερά. Οι πληροφορίες που είχαμε από τους ντόπιους έλεγαν ότι έχει πέσει λίγο πριν τα Λιβερά. Άρα πεζοπορία μέχρι το Κρωμνικό και επιστροφή στη Γαλάνη. Η διαδρομή δεν προβληματίζει καθόλου τον πεζοπόρο. Αν κινηθείς σε κάποια αριστερή διακλάδωση του μονοπατιού θα βγεις στο ποτάμι και σε καλαίσθητους χώρους διαμορφωμένους από το δασαρχείο. Δεξιά παράκαμψη δεν υπάρχει μέχρι το Κρωμνικό. Μην προσπαθήσετε να κινηθείτε μέσα στις γαλαρίες του τρένου. Η κίνηση του συρμού λειτουργεί σαν έμβολο μέσα σε κύλινδρο και το ωστικό ρεύμα του αέρα είναι πολύ ισχυρό. Ακόμα ο ήχος μέσα στα τούνελ σε μπερδεύει για την κατεύθυνση του τρένου.
Δεν γνωρίζω πως κανείς ορίζει την ομορφιά, αλλά σε τούτη δω τη διαδρομή δεν θα δυσκολευτείτε να βρείτε τον ορισμό.
Είναι εντυπωσιακό ένα είδος ορχιδέας που συναντάς στη διαδρομή, αλλά το απόκρημνο σημείο δεν επέτρεψε το πλησίασμα περισσότερο του φακού. Τι να πεις, 1712 είδη χλωρίδας καταγράφονται. Και η πανίδα δεν πάει πίσω. Ποιό ζώο δεν θα ήθελε να ζει εδώ;
Μετά από περίπου δύο ώρες διαδρομής φτάσαμε στη πηγή του Κρωμνικού, όπου σε λίγο θα συναντούσαμε και το διαμορφωμένο χώρο του δασαρχείου για να κάνουμε ολιγόωρη στάση. Η βλάστηση σε ορισμένα σημεία ξεπερνά τα
30 m ύψος. Ιτιές, σκλήθρα, λεύκες, πλατάνια, αγριοκουμαριές, πουρνάρια, κέδρα, κρόκοι, ίριδες, ανεμώνες και ο ήχος του νερού. Το ποτάμι δίπλα στα πόδια μας.
Πηγή Κρωμνικού / Kromnikou source
Η επιστροφή είναι άλλα 5,5 Km, σύνολο 11. Στη Γαλάνη φτάσαμε μετά από 4 και μισή ώρες μαζί με τη στάση. Στη διαδρομή επιστρέφοντας για τους Τοξότες στο αριστερό σας χέρι συναντάτε μια ταβέρνα. Τη λένε “Τουριστικό Καταφύγιο Νέστου”. Σταματήσαμε για φαγητό. Παλιά ήταν χώρος στέγασης των εργατών που κατασκεύαζαν τη γραμμή του τρένου. Λειτούργησε ακόμα και ως φυλακή την περίοδο της Βουλγαροκρατίας. Σήμερα δεν ξέρω αν λειτουργεί........
Την επόμενη μέρα το πρωί ήταν η συνάντηση μας με τον Αντώνη στις εγκαταστάσεις του Σ.Σ. στους Τοξότες. H Forestland χρησιμοποιούσε τα κτήρια του Σ.Σ σαν χώρους αποθήκευσης, εστίασης και ύπνου . Ο Αντώνης μας υπέδειξε να φορέσουμε στολές neopren, αλλά που να βάλουμε εμείς ξένο πράγμα επάνω μας. Ο ίδιος ντύθηκε σαν βατραχάνθρωπος. Κάτι ήξερε βέβαια....... Δεν άργησε να έλθει η ώρα του δρομολογίου του τρένου που θα μας μετέφερε στα Λιβερά. Ο Αντώνης το σταμάτησε υψώνοντας το χέρι.
Σ.Σ Τοξόται / R.S. Toxotai - photo www.facebook.com/Toxotes.Xanthi.Greece/
“Φορτώνουμε” μου λέει, στα γρήγορα.
“Τι φορτώνουμε” του λέω;
“Τα κανό, τα δοχεία ασφαλείας με τις προμήθειες και τον εξοπλισμό, κουπιά, σωσίβια κλπ.”
Το τρένο να περιμένει με τους επιβάτες να κοιτούν τα τρία ufo, τον Αντώνη να φωνάζει όσο πιο ευγενικά μπορούσε “γρήγορα, γρήγορα, μην αργούμε”. Σχεδόν πετώντας τα πράγματα σε ένα ανοικτό βαγόνι, μου ήλθαν στο μυαλό εικόνες από ταινίες με δραπέτες που κυνηγούν το τρένο να πηδήξουν μέσα για να σωθούν από τους διώκτες τους. Μέχρι να πάρουμε ανάσα και να παρακολουθήσω μέσα από το τρένο όρθιος την διαδρομή από την πεζοπορία της προηγούμενης μέρας ο Αντώνης μας είπε “φτάσαμε στα Λιβερά πρέπει να ξεφορτώσουμε”. Ε τώρα τα πράγματα πήγαν καλύτερα και μας χαιρέτησε και όλο το τρένο αφού ήμασταν η ατραξιόν της ημέρας. Ξέρετε τώρα, χέρια να κουνιούνται σφυρίγματα της μπουρούς του τρένου και τέτοια.
Στο Σ.Σ. των Λιβερών οι εγκαταστάσεις του ΟΣΕ είχαν διαμορφωθεί για τις ανάγκες διανυκτέρευσης και πρόχειρου φαγητού. Η εκμετάλλευση ανήκε στις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο ποτάμι. Για θέρμανση ξυλόσομπες και για ηλεκτρικό λάμπες θυέλλης και λουξ. Και όλα αυτά σε ένα περιβάλλον που μόνο η φύση μπορεί να το εξασφαλίσει. Αφού ο Αντώνης μας ξενάγησε στους χώρους μας πήγε στην ακροποταμιά για ένα ολιγόλεπτο μάθημα χρήσης του κανό. Είχαμε μια εμπειρία από τη λίμνη της Κερκίνης αλλά τίποτα περισσότερο. Ερωτήσεις για τη συμπεριφορά του ποταμού, το βάθος των νερών, το χρόνο μέχρι την Γαλάνη και τέτοια. Είχαμε μια αγωνία για το πώς θα ήταν το κατέβασμα του ποταμού με τα κανό.
O Αντώνης μπήκε μπροστά μόνος στο δικό του κανό και εμείς πίσω μαζί στο δικό μας. Πολύ γρήγορα αποχαιρετήσαμε το αρχικό σφίξιμο. Ο υδάτινος δρόμος μας φάνηκε περισσότερο εύκολος από το περπάτημα της προηγούμενης μέρας. Είσαι μακριά από ό,τι σε συνθλίβει. Όλα τα ρυθμίζει η φύση. Η ταχύτητα του ποταμού αργή, νωχελική, σου έδινε χρόνο να δεις, να ακούσεις, να αισθανθείς όλη αυτή τη μαγεία. Δεν ήταν λίγες οι φορές που σταματούσαμε να κωπηλατούμε και αφήναμε το ποτάμι να δίνει το δικό του ρυθμό. Ο Αντώνης το χαιρόταν που τα πηγαίναμε καλά, μια φορά μόνο χρειάστηκε να μας ξεκολλήσει σε ένα ρηχό σημείο. Εκεί δικαιολόγησε απόλυτα και τη στολή. Εμείς βέβαια αδικαιολόγητοι υφιστάμεθα την τιμωρία της σταγόνας. Σε κάθε βύθιση του κουπιού και μετά, το νερό τηρούσε τους νόμους της βαρύτητας. Ακολουθώντας το μάκτρο, έφτανε στον καρπό, στη συνέχεια στο μπράτσο, μετά στη μασχάλη και η συνέχεια μετά το δίωρο ήταν να καταλήγει στο πάτωμα του κανό με αγωγούς τα μπατζάκια μας και τα πόδια. Μπρος τα κάλλη όμως, τι είναι ο πόνος. Και τώρα να μου πεις, neopren δεν βάζω. Τέλος πάντων.
Στα μισά περίπου της διαδρομής ο Αντώνης μας οδηγεί σε μια “παραλία” για ξεκούραση, φαγητό, περισσότερη άνεση για φωτογράφιση και λίγη κουβέντα εκ του σύνεγγυς. Το μέρος δεν μπορεί να επικοινωνήσει με το μονοπάτι γιατί είναι πολύ απόκρημνη η πρόσβαση. Ένα άλογο μόνο του βόσκει. Μας είπε ότι είναι τυφλό. Δεν φτάνουν εδώ οι λύκοι και έτσι το εξόριστο άτι επιβιώνει. Στο πλησίασμα για φωτογράφιση απομακρύνθηκε. Τώρα η δική μου βαρηκοΐα γιατί δεν έχει αναπτύξει άλλες αισθήσεις μου είναι εντελώς άγνωστο. Ας είναι. Το τοπίο σε “ταξιδεύει”, τα αγριοπερίστερα στην αντικρινή βραχίλα σε προκαλούν. Πόσο να σταθείς ακόμα εδώ;
Ξανά στα πλεούμενα για το ταξίδι στη Γαλάνη και την έξοδο. Κράτησε συνολικά πέντε ώρες που δεν θέλαμε να τελειώσουν ποτέ. Ξανά τα γνωστά της αρχής. Φόρτωμα των κανό στο Land rover της Forestland, αποχαιρετισμός στον εξαιρετικό Αντώνη, στάση πάλι στο “Καταφύγιο” και επιστροφή στη Ξάνθη.
Την τέταρτη μέρα επιλέξαμε για μετακίνηση το 4Χ4 και προορισμό τη Σταυρούπολη. Ξανά Τοξότες, Γαλάνη και στη συνέχεια για τα εγκαταλελειμμένα Ίμερα και Κρωμνικό. Πριν το Κρωμνικό στάση στο σημείο για παρατήρηση των στενών στον διαμορφωμένο χώρο του δασαρχείου. Το ποτάμι ελίσσεται 800 περίπου μέτρα χαμηλότερα και δίνεται η δυνατότητα να δεις τους μαιανδρισμούς του.
Συνεχίζουμε για το Κρωμνικό και τα Λιβερά. Πήραμε ξανά το μονοπάτι που καταλήγει στο Σ.Σ των Λιβερών στα στενά .Σε μισή ώρα ήμασταν στο σταθμό για γλυκό του κουταλιού μανταρίνι. Η επιστροφή πήρε λίγο παραπάνω.
Η συνέχεια είναι τα Κομνινά και ο θολωτός Μακεδονικός τάφος στο έβγα του χωριού. Μετά καταλήγουμε στη Σταυρούπολη
Κομνηνά - Θολωτός Μακεδονικός τάφος / Komnina - Macedonian tholos tomb (41.176546, 24.728636)
Σαν υστερόγραφο:
Στην γραμμή Θεσσαλονίκης – Στρυμόνα – Αλεξανδρούπολης συναντώνται 36 σήραγγες. Εμείς στα στενά του Νέστου μετρήσαμε 13.
Διαβάσαμε ότι η Διεύθυνση Δασών Ξάνθης πραγματοποίησε έργα βελτίωσης και υποδομών στο Αισθητικό Δάσος Στενών Νέστου από τις 26/05/2016
(καθαρισμός του μονοπατιού μέχρι τα Λιβερά, αντικατάσταση των ξύλινων κατασκευών κλπ.)
Μπράβο...........
Δυστυχώς οι πληροφορίες που πήραμε από το Δήμο Ταπείρου για τη σημερινή κατάσταση των εγκαταστάσεων του ΟΣΕ στο Σ.Σ. Τοξοτών και Λιβερών δεν ήταν καθόλου καλές. Τα κτίσματα μας είπαν ότι είναι σε πλήρη εγκατάλειψη και δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τον ταξιδιώτη, παρά μόνο οι σταθμοί υποδοχής του τρένου. Η Forestland του Αντώνη δεν υπάρχει και μια άλλη εταιρία η Riverland δραστηριοποιείται στην περιοχή.
Αφιερωμένο στο Γιώργο Κοσιάρη και στη Milena Rouskova
Dedicated to George Kosiari and Milena Rouskova
Publication: 05.04.2017