Limnos - Λήμνος
καλοκαίρι / summer 2005
Κατά τον Όμηρο η λέξη Λήιον είναι το σπαρμένο χωράφι. Μαθαίνουμε δε ότι το νησί κατά τους κλασσικούς χρόνους προμήθευε την αρχαία Αθήνα με σιτάρι , αλλά και το Βυζάντιο αργότερα. Όμως και σήμερα η Λήμνος χαρακτηρίζεται από τα σιταροχώραφά της που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα. Έχει ωστόσο ένα σωρό άλλα ονόματα που η προέλευση τους αναδεικνύει τα χαρίσματα αυτού του τόπου.
"Ανεμόεσσα" από τους αέρηδες που βολοδέρνουν στο νησί.
"Πυρόεσσα" από τον ηφαιστειογενή της χαρακτήρα.
"Ηφαιστεία" από το νησί του Ηφαίστου και την αρχαία πόλη της.
"Δίπολις" από τις δύο κύριες πόλεις της αρχαιότητας τη Μύρινα και την Ηφαιστεία.
"Αμπελόεσσα" από τα αμπελοχώραφα της. Κρατήστε το αυτό......
Έχει και άλλα, Αιθαλία, Σιντηίς, Σταλημένη, Υψιπύλεια..........ένας πλούτος ονομάτων που αντικατοπτρίζει την μακρόχρονη ιστορία της.
Εμείς όμως γιατί τη διαλέξαμε; Ένα απόγευμα λοιπόν, Άνοιξη του 2005 παρακολουθούσα ένα ντοκιμαντέρ στην ΕΤ3 (του 1999 η του 2002) για ένα συμπόσιο με Βαλκάνιους ζωγράφους στον Κοντιά. Ο Σέρβος κατά την αφήγηση του διάλεγε ένα ύψωμα που στεκόταν κόντρα στον αέρα με τα χέρια απλωμένα σαν τον Εσταυρωμένο , σκυμμένος ελαφρά μπροστά σαν το πουλί που είναι έτοιμο να πετάξει. Έλεγε για τον μικρό του γιο που άκουγε τα αεροπλάνα στις αφίξεις τους στη Λήμνο και έβαζε τα κλάματα νομίζοντας ότι είναι τα ίδια που βομβάρδιζαν τη χώρα του. Η Ρουμάνα με απλωμένη την παλάμη μιλούσε χαϊδεύοντας τις άκρες από τα σιτάρια που χόρευαν στους ρυθμούς του Λεβάντε, ακουμπισμένη στην πετρόχτιστη "μάντρα" που δύσκολα τη ξεχώριζες. Ένα κτίσμα αιώνων απόλυτα ενταγμένο στο τοπίο της Λήμνου. Ο φακός κυλούσε ανάμεσα στους αμπελώνες με το Μοσχάτο Αλεξανδρείας παίζοντας με το φως και τον αέρα ακολουθώντας τις απαλές γραμμές του ανάγλυφου του τόπου. Χωματόδρομοι να φιδοσέρνονται μέχρι εκεί που ανταμώνει το νερό με την πέτρα.....
Αυτά και άλλα βέβαια μας συγκίνησαν για να πάρουμε το δρόμο....για τη Λήμνο. Τόπος τιμωρίας για τους αριστερούς . Όχι μόνο για την μετεμφυλιακή Ελλάδα, αλλά και στα χρόνια της δικτατορίας που φίλοι βρέθηκαν εκεί να υπηρετήσουν την πατρίδα γιατί δεν "συνεμορφώθησαν προς τας υποδείξεις".
Ο Μονεμβασίτης ποιητής μας εκτοπισμένος στη Λήμνο, στο Κοντοπούλι (1948-1949), αφού πρώτα πέρασε από τον Αϊ Στράτη έγραψε για τον "Ντίκ":
....................................................
Να μην ξεχάσουμε και το μνημείο του Ντικ
ναι, ναι του σκύλου μας του Ντικ
της ομάδας του Μούδρου
που τον σκοτώσαν οι χωροφυλάκοι
γιατί αγάπαγε πολύ τους εξόριστους.
......................................................
Να μην ξεχάσουμε σύντροφοι τον Ντικ
το φίλο μας τον Ντικ
που γάβγιζε τις νύχτες στην αυλόπορτα αντίκρυ
στη θάλασσα
κι αποκοιμιόταν τα χαράματα
στα γυμνά πόδια της Λευτεριάς
με τη χρυσόμυγα του αυγερινού
πάνω στο στυλωμένο αυτί του.
Τώρα ο Ντικ κοιμάται στη Λήμνο
δείχνοντας πάντα το ζερβί του δόντι.
..........................................................
Γιάννης Ρίτσος "Πέτρινο χρόνο" 1949
Αποφασίσαμε να μείνουμε στον Αη Γιάννη του Κάσπακα. Στο "Παρά θίν Αλός" http://www.parathinalos.gr των Ψιμάρηδων. Οικογενειακή επιχείρηση. Δεν είναι στις προθέσεις μας η διαφήμιση αλλά με το Νώντα "συναντηθήκαμε" σε πολλά πράγματα. Άνθρωπος της δουλειάς, οικοδόμος το χειμώνα, μάστορας της πέτρας. Μας γνώρισε τις άγνωστες γωνιές του νησιού. Βρεθήκαμε στις ανάσες και τα πάθεια της "Λημνίας Γης", στα χρώματα της "Ηφαιστείας" , στα μαβιά του Μούρτζουφλου, στα πορτοκαλιά του Κότσινα και τα λευκά της Παναγιάς του Κάκαβου. Καλή ώρα σ΄ όλους τους.
"Παρα θιν Αλός" - Συμπόσιο με τους Ψιμάρηδες
Ας πάμε πρώτα στις παραλίες. Είναι πάρα πολλές και όλες όμορφες. Δε θα σταθούμε στις γνωστές πασαρέλες με τα beach bar και τις ξαπλώστρες. Τώρα θα μου πείτε μετά από 10 χρόνια όλες μπορεί να είναι έτσι, ε ας το ρισκάρουμε και δε χάνουμε και τίποτα.
Θα ξεκινήσουμε με τη γειτονιά μας. Τον Άη Γιάννη του Κάσπακα. Μπροστά από τον ξενώνα, σε μερικά μέτρα, βοτσαλιά καταπληκτική. Με το γέρμα ψάξτε το κανό με τον Λάμπρο επάνω. Σίγουρα θα έχει πεταλίδες και αχινούδια. Το κιόσκι το βράδυ πλάι στη θάλασσα έχει χώρο για όλους τους καλούς.........Αλλά και αριστερότερα στο χιλιόμετρο προς Μύρινα που είναι η παραλία του Άη Γιάννη. Πανέμορφη αμμουδιά.
Βορειότερα είναι η παραλία Γομάτι, Άγιου Ερμόλαου και στα Βορειανατολικά ο όρμος του Αγίου Χαραλάμπους. Εκεί η φύση είναι σε μεγάλα κέφια. Θα δείτε το σμίλευμα των χρόνων πάνω στην πέτρα και θα ταξιδέψετε σε άλλους τόπους σαν σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Στο Νότο μετά το Διαπόρι είναι τα Κόκκινα (Συντεταγμένας: 39.811593, 25.144411) Θέλει λίγο περπάτημα μέσα από τη μάντρα του εκεί κτηνοτρόφου. Ήταν μία από τις αγαπημένες μας, μαζί με το Πεταλίδι στα Ανατολικά. Στο Πεταλίδι (Συντεταγμένες: 39.958203, 25.405736) περπατάς πάνω σε όστρακα. Μια λευκή παραλία με νερά πότε γαλάζια και πότε τιρκουάζ. Μόνοι μας και στις δύο. Η περισσότερο απομακρυσμένη ήταν ο Παρθενόμυτος (Συντεταγνένες:39.829469, 25.283858) στα Νοτιανατολικά, πλάι στο θαμμένο άρμα. Στην επιστροφή από το Σκανδάλι. Αν σας αρέσουν οι in τότε τραβήξτε για το Φαναράκι στο Μούδρο, το Λίχνο, το Διαπόρι , το Ζεματά.........ε, βρείτε και καμιά μόνοι σας. Μην ξεχάσω να σας πω να κοιτάτε τον καιρό πριν από κάθε επίσκεψη στις παραλίες. Είπαμε "Ανεμόεσσα", πας για μπάνιο με Γαρμπή και βρίσκεσαι στην Τουρκία. Δεν είναι και πολύ μακριά, καμιά 10ριά Νm.
Παραλία Άγιος Γιάννης του Κάσπακα - Beach St. John's Kaspakas
Παραλία Αγίου Ερμόλαου - St. Ermolaos Beach
Παραλία Γομάτι - Gomati beach
Παραλία Παρθενόμυτος - Parthenomytos beach (39.829469, 25.283858)
Όρμος Αγίου Χαραλάμπους - Bay St. Charalambos
Παραλία Κόκκινα - Red beach (39.811593, 25.144411)
Παραλία Πεταλίδι - Petalidi beach (39.958203, 25.405736)
Μια επίσκεψη στη Μύρινα δε φτάνει. Η πρωτεύουσα χρειάζεται περισσότερο χρόνο. Είναι το κάστρο, ο Ρωμαίικος γιαλός, το Μουσείο, τα ιστορικά της κτήρια και το λιμάνι με τα στέκια του για τα καλοπιάσματα της νύκτας. Η Μύρινα μέχρι το 1955 λεγόταν Κάστρο. Το παρελθόν της φτάνει στην εποχή του χαλκού, περίπου 13ο αιώνα π.X. Μύρινα λέγανε την κόρη του βασιλιά της Ιωλκού, εκεί στα παράλια της Μαγνησίας. Όμως αυτά έχω την εντύπωση ότι μπορεί κανείς να τα βρει στις σελίδες της ιστορίας. Καλό είναι λοιπόν να περπατήσουμε με το φακό και τις μνήμες στο χέρι για να ζήσουμε ξανά τις όμορφες εκείνες μέρες του Ιούλη του 2005.
Μουσείο Λήμνου (αρχές 20ου αιώνα) - Limnos Museum (early 20th century)
Το Κάστρο οικοδομείται επί Βυζαντίου (12ος αιώνας) και αποκτά τη σημερινή του μορφή επί Ενετοκρατίας (13ος αιώνας). Μας έπιασε βροχή όμως και η περιήγηση είναι λειψή.
Castle (12th century)
Στο Ρωμαίικο Γιαλό βρίσκονται τα νεοκλασσικά κτίσματα των εύπορων Λημνιών που μετανάστευσαν στην Αίγυπτο
αλλά και άλλων που έγιναν πλοιοκτήτες ( 19ος αιώνας)
Romeikos Gialos
Κτίριο Βόντελα 1860 περίπου - Building Vontela about 1860
Μέγαρο Αντωνιάδη (19ος)- Antoniades Building (19th) / Γυμνάσιο Λύμνου (19ος) - Gymnasium Lemnos (19th)
Παντελίδειο Παρθεναγωγείο Μύρινας 1905 - Pantelideio 1905
Στο λιμανάκι της Μύρινας - In the port of Myrina
Οι οικισμοί της Λήμνου είναι πάρα πολλοί και ιδιαίτερα όμορφοι. Δεν ήταν δυνατόν να τους δούμε όμως όλους. Κάναμε τις επιλογές μας ξεκινώντας από το Σκανδάλι η Σκανδάλη. Στην άλλη άκρια του νησιού. Νότια ανατολικά. Πρώτα συναντάς αριστερά, πριν τον οικισμό της Αγίας Σοφίας, τους καλά συντηρημένους ανεμόμυλους . 39°50'13.19"Β - 25°19'46.56"Α.
Στο χωριό κυριαρχεί η πέτρα. Τα Μαστοροχώρια κάνουν διακοπές στη Λήμνο. Το μέτρο και η σοφία της νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής. Ξεκινάς από το κοινοτικό γραφείο, παλαιότερα σχολείο του 1908. Λίθινα πλαίσια στα ανοίγματα και άλλα περίτεχνα λιθόγλυπτα μέλη.
Το μικρό παραδοσιακό κατάστημα κληροδότημα του Κωνσταντίνου Σταματέρη του 1847.
Αλλά και τα απλά σπίτια.......
Ανεμόμυλοι στην Αγία Σοφία - Windmills (Ν 39°50'13.19" - Ε 25°19'46.56")
Το κοινοτικό γραφείο, παλαιότερα σχολείο
του 1908
Community office, school Oldest 1908
Σκανδάλι - Skandali
Παραδοσιακό κατάστημα
traditional shop
1847
Σκανδάλι - Skandali
Επιστρέφοντας από τη Σκανδάλη, περάστε από το Μούδρο και το παλιό συμμαχικό νεκροταφείο. Η εκστρατεία της Καλλίπολης (1915) έγινε από ΄δω. Από το μεγάλο φυσικό λιμάνι του Μούδρου. Το πλήρωσαν ακριβά όμως το μάρμαρο οι σύμμαχοι.
Δίπλα είναι το Κουκονήσι που συνδέεται με το Μούδρο με μια στενή πέτρινη γέφυρα. Στην αριστερή πλευρά μέσα στη βουρκάδα του ξέβαθου νερού έχει κυδώνια, αυτά με τα όστρακα, όχι τα άλλα. Ένα απόγευμα βγάλαμε το υλικό για μια μακαρονάδα θαλασσινών.
Συμμαχικό νεκροταφείο (Μούδρος 1915) - Allied cemetery (Moudros 1915)
Κουκονήσι - Koukonisi
Για το Κοντοπούλι αναφερθήκαμε στην εισαγωγή. Τόπος "παραθερισμού" του Ρίτσου, ωστόσο είναι κι ένα αρχιτεκτονικό στολίδι.
Οι αποθήκες του Ερημάκη. Κατασκευή κατά την περίοδο του μεσοπολέμου
The warehouses of Erimaki. Manufacture in the interwar period
Κοντοπούλι - Kontopouli
Παλιό εμπορικό κατάστημα κατασκευής
1930
Ιδιοκτησία Αθανάσιου Λυριστή
Τraditional shop 1930
Κοντοπούλι- Kontopouli
Λαϊκή κατοικία κατασκευής 1928. Ιδιοκτησία Μαίρης Παξιμαδά.
Τraditional house (1928)
Κοντοπούλι - Kontopouli
Παραδοσιακές κατοικίες στο Κοντοπούλι - Kontopouli
Η Νέα Κούταλη είχε διπλή σημασία για μας. Το ένα είναι ότι όπου η λέξη "Νέα" υπάρχουν πρόσφυγες. Εδώ λοιπόν (1926) είναι από την Κούταλη της Προποντίδας. Το δεύτερο, ότι οι πληροφορίες που είχαμε ήταν για εξαιρετικά μύδια αχνιστά που και επαληθεύτηκαν στο ακέραιο.
Νέα Κούταλη - Nea Koutali
Πλάι στη Νέα Κούταλη βρίσκεται ο εγκαταλελειμμένος οικισμός του Παλιού Πεδινού (Πεσπέραγο μέχρι το 1955). Ένας σεισμός το 1968 αναγκάζει τους κατοίκους να κτίσουν το Νέο Πεδινό.
Παλιό Πεδινό - Palio Pedino
Στον Κότσινα πήγαμε για μακαρονάδες με θαλασσινά. Εδώ βέβαια είναι και η Μαρούλα και το αγίασμα της Αγίας Παρασκευής. Η Μαρούλα λέγεται ότι το 1478 έτρεψε σε φυγή τους Τούρκους και αν κατεβείτε 64 σκαλοπάτια σ΄ ένα λαξευμένο πηγάδι σε βράχο θα φτάσετε στο αγίασμα που αναβλύζει στον πυθμένα του πηγαδιού. Ακόμα λέγεται ότι τελευταίο καταφύγιο του Παλαιολόγου ήταν ο Κότσινας. Τέλος πάντων.
Λοιπόν αρκετά από τα βράδια μας τα περάσαμε στον Κότσινα. Την ώρα που θολώνουν τα νερά. Στο γέρμα του ηλιάτορα πίσω από τις κορφές της Σκοπιάς. Παρέα με τον Νώντα και τη "Λημνία Γη".
Η Μαρούλα, η Αδαμαντία, η σκάλα και το αγίασμα - Κότσινας
Κότσινας - Kοtsinas
Μια μέρα αποφασίσαμε να πάμε να δούμε τις Παχιές Άμδες (Παχιές Αμμουδιές). Είναι ένα γεωλογικό φαινόμενο, που το συναντάς στα 90 περίπου μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και χίλια μέτρα μακριά. Μια αμμουδερή επιφάνεια με περίμετρο περίπου 2 χιλιόμετρα. Υπάρχει μια περίεργη βλάστηση όπου μέσα σ΄ αυτό το άνυδρο τοπίο φύονται και πικροδάφνες.
Ο προορισμός μας ήταν το ακρωτήρι Αγριλιά στο βορειοανατολικότερο σημείο του νησιού απέναντι από τη νησίδα Σεργίστι. Ο λόγος ήταν έτσι για την πατριδογνωσία αλλά και για την παραλία στο Γομάτι. Είχε ένα Γραίγο όμως που δεν βρέξαμε ούτε τα ποδάρια μας.
Παχιές Άμδες - Pachies Amdes
Aκρωτήρι Αγριλιά - cape Agrilia / Νησίδα Σεργίτσι - isla Sergitsi
Στην επιστροφή είπαμε να δροσιστούμε στον Κατάλακο. Αφήσαμε το αυτοκίνητο στο έμπα του χωριού και ψάξαμε το καφενείο. Βρεθήκαμε μπροστά σ΄ ένα εγκαταλελειμμένο κτίσμα. Ρωτήσαμε μια περαστική κυρία που "δροσίζονται τ΄ άλογα στον Κατάλακο" και μας είπε να πάμε στο άλλο καφενείο του Τριαντάφυλλου Καπάκη και της κ. Ελευθερίας. Ε, από κει και ύστερα άρχισε για μας ένα άλλο ταξίδι. Ένα ταξίδι πάνω στην ανθρώπινη υπόσταση, το χάρισμα του λόγου, την αυτογνωσία. Ο Τριαντάφυλλος Καπάκης είναι (;) ο μοναδικός άνθρωπος που έχουμε γνωρίσει που μπορούσε μέσα σε λίγες μεστές και βαθιά φιλοσοφημένες λέξεις να προσδιορίσει τον εαυτό του, τους άλλους αλλά και την πεμπτουσία της ζωής. Μας πήρε η νύχτα και δεν θέλαμε να φύγουμε απ΄ αυτή την απρόσμενη συνάντηση. Πήγαμε και την επόμενη και άλλα μεσημέρια. Περάσαμε ώρες κάτω από την κληματαριά συζητώντας με τον Τριαντάφυλλο και την Ελευθερία. Φεύγοντας από το νησί αλληλογραφούσαμε και τηλεφωνιόμασταν για πολύ καιρό. Όμως η απόσταση τρώει το χρόνο και μετά από δέκα χρόνια ίσως.........
Κατάλακος - το παλιό καφενείο / Katalakos - the old cafe
Το καφενείο του Καπάκη - the Kapaki's cafe
Άφησα τελευταίο τον οικισμό του Κοντιά. Εξάλλου από ΄κει ξεκίνησε και η επιθυμία για τον πηγαιμό στην Λήμνο. Διαβάζω ότι σήμερα (από το 2007) η Πινακοθήκη Σύγχρονης Βαλκανικής Τέχνης στεγάζεται σ΄ ένα αναπαλαιωμένο παραδοσιακό κτίσμα του Κοντιά. Μπράβο στο σύλλογο για αυτή του την προσπάθεια. http://www.pinakothikikondia.gr/
Τότε (2005) τα πράγματα ακόμα ήταν άνω κάτω. Μας είπαν ότι το πάλευαν να μπορέσουν να στεγαστούν τα έργα από τα συμπόσια του 1999 και του 2002.
Ο Κοντιάς θα διαπιστώσετε ότι δεν έχει ανάγκη από χρώματα, ακόμα ούτε και η φωλιά με τα χελιδόνια μέσα στο μεζεδοπωλείο, ίσως μόνο ο Παναγιώτης και ο Σταύρος που μας σερβίριζαν τα σαγανάκια με τα μύδια.
Κοντιάς - Ο Παναγιώτης και ο Σταύρος / Kontias
Οι αρχαιολογικοί χώροι της Λήμνου θα σας εντυπωσιάσουν.
Ηφαιστεία, Πολιόχνη και το Καβείριο με τη σπηλιά του Φιλοκτήτη. Είναι κι άλλοι αλλά ........
Μην αρχίσουμε την ιστορία τώρα, ίσως μόνο μερικά ιδιαίτερα στοιχεία. Το ένα ότι το θέατρο της Ηφαιστείας το 2005 δεν είχε αποδοθεί ακόμα στους επισκέπτες. Έτσι η φωτογράφιση έγινε έξω από το κοτετσόσυρμα. Ακόμα ότι ο χώρος ήταν περικυκλωμένος με μαντριά και ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Στην Πολιόχνη ήταν πολύ φροντισμένος ο αρχαιολογικός χώρος και μας εντυπωσίασε η ύπαρξη βουλευτήριου από το 2500π.χ.
Στο Καβείριο κάντε μια προσπάθεια να κατεβείτε στη σπηλιά του Φιλοκτήτη. Δεν είναι δύσκολο αρκεί να το θέλετε. Αξίζει.
Ηφαιστεία, αρχαιολογικός χώρος - Hephaestia, archaeological site
Αρχαίο θέατρο - ancient theater / Ηφαιστεία - Hephaestia
Πολιόχνη, αρχαιολογικός χώρος - Poliochni, archaeological site
Πολιόχνη, βουλευτήριο - Poliochni parliament
Καβείριο, αρχαιολογικός χώρος - Kaveirio, archaeological site
Καβείριο, αρχαιολογικός χώρος - Kaveirio, archaeological site
Σπηλιά του Φιλοκτήτη - Cave of Philoctetes
Δύο πολύ ενδιαφέρουσες επιλογές για περπάτημα είναι το εκκλησάκι της Παναγίας του Κάκαβου και το ρέμα του Κατσαΐτη.
Η Κακαβιώτισσα Παναγιά είναι ένα ασκηταριό από το 1305 με καταπληκτική θέα στο δυτικό μέρος του νησιού. Το μονοπάτι ξεκινά βόρεια από την παραλία του Ζεματά. Γαιδουροανηφόρα, πάρτε νερό μαζί σας .
Το ρέμα του Κατσαΐτη ξεκινά λίγο μετά τον ξενώνα ( 39.936108, 25.060020). Ζητήστε την άδεια του κτηνοτρόφου και ξεκινήστε ένα ταξίδι μέσα σε μια ρεματιά με τρεχούμενα νερά και βλάστηση από πικροδάφνες. Η διαδρομή ξεπερνά τα 3 χιλιόμετρα. Να σκέπτεστε την επιστροφή με την κατηφόρα......
Ασκηταριό Παναγίας Κακαβιώτισσας - Hermitage Lady Kakaviotissa
Ρέμα του Κατσαΐτη - Stream Katsaitis (coordinates: 39.936108, 25.060020)
Κλείνοντας τέλος αυτό το σημείωμα να σας πούμε ότι η Λήμνος είναι πολύ περισσότερα πράγματα. Είναι ακόμα το ηλιοβασίλεμα στο Μούρτζουφλο με τον κώνο του Άθω μπροστά σου, είναι οι μάντρες με τις πέτρες τους αγκαλιασμένες σε αρμονία, είναι τα σταροχώραφα και οι αμπελώνες με το Μοσχάτο, είναι το χρυσαφί της θάλασσας στο γέρμα. Μα είναι και οι άνθρωποι και που δεν τους έχει ισοπεδώσει ο τουρισμός.
Τοπίο της Λήμνου - landscape of Limnos
"Μάντρες" της Λήμνου - folds of Lemnos
Με το γέρμα στον Κότσινα - sunset in Kotsinas
Ηλιοβασίλεμα στον Μούρτζουφλο, στο βάθος το όρος Άθως - Sunset in Mourtzouflos, and the mountain Athos
Τέλος δεν θα ξεχάσουμε την κουβέντα μας με το Γιώργο Βακάλη όταν υπηρετούσε στο νησί εκεί στο ΄70. Έλεγε της μάνας του της κυρά Ελισσώς "Ποια Φάρσαλα ρε μάνα, εδώ να δεις χιόνι". Ακόμα το φίλο Μιχάλη Συμεόπουλο που μας είπε το 2007 είχε γνωρίσει κι αυτός τον Καπάκη και την κ. Ελευθερία.
Σας αφιερώνουμε τη "δική μας Λήμνο" Γιώργο και Μιχάλη........
Δημοσίευση - Publication 19.5.1015