Τείχος Δυμαίων

Τείχος Δυμαίων / Dymaion Wall

Aerial view of the acropolis from the north.

Αεροφωτογραφία του αρχαιολογικού χώρου

photo: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=18783

Ιστορικό

Η οχύρωση οικοδομήθηκε στη μυκηναϊκή εποχή, πιθανώς γύρω στο 1300 π.Χ., κατά το κυκλώπειο σύστημα και προστάτευε τις τρεις πλευρές του λόφου πλην της νοτιοδυτικής, όπου η απόκρημνη πλαγιά και η λίμνη που την περιέβαλλε παρείχε φυσική οχύρωση. Έχει μήκος περίπου 250μ., πάχος 4,50-5,50μ. και σωζόμενο ύψος ως 8,40μ. Η πρόσβαση στο εσωτερικό γινόταν από τρεις πύλες, μια σε κάθε πλευρά της οχύρωσης, ενώ την Κύρια Πύλη στη ΝΑ πλευρά προστάτευε πύργος. Στο εσωτερικό της οχύρωσης, αλλά και περιμετρικά αυτής αποκαλύφθηκαν επάλληλες οικιστικές φάσεις που αποδεικνύουν την εντατική χρήση του χώρου κατά τη μυκηναϊκή εποχή (1680-1040 π.Χ.). Ωστόσο, επιβεβαιώθηκε η ανθρώπινη εγκατάσταση και πριν από την οικοδόμηση του τείχους, ήδη από τη νεολιθική εποχή (6600-3300 π.Χ.) και εντατικά κατά την πρωτοελλαδική (3300-2000 π.Χ.) και μεσοελλαδική εποχή (2000-1680 π.Χ.).

Η κατοίκηση της θέσης συνεχίστηκε σχεδόν αδιάκοπα στους ιστορικούς χρόνους. Κατά τον Συμμαχικό πόλεμο ανάμεσα στην Αιτωλική και την Αχαϊκή Συμπολιτεία (220-217 π.Χ.), το Τείχος Δυμαίων καταλήφθηκε από τον Αιτωλό Στρατηγό Ευριπίδα, αλλά αργότερα παραδόθηκε στο βασιλιά των Μακεδόνων Φίλιππο Ε΄, ο οποίος και το παρέδωσε στους Δυμαίους. Στους ρωμαϊκούς χρόνους αποτέλεσε τμήμα της Colonia Iulia Augusta Dumaeorum και πιθανώς κατοικήθηκε από Ρωμαίους εποίκους.
Η κατοίκηση του χώρου ήταν εντατική και στους βυζαντινούς χρόνους. Κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο (10ος-12ος αι. μ.Χ.) έγιναν σημαντικές επεμβάσεις στην αρχική μορφή της οχύρωσης. Συγκεκριμένα, στο μέσον της ακρόπολης προστέθηκε διατείχισμα που χώρισε την ακρόπολη σε δύο τμήματα, κατασκευάστηκε ένας πύργος στη ΝΑ γωνία του τείχους, ενώ η λεγόμενη Μέση Πύλη έπαψε να χρησιμοποιείται και τοιχίστηκε.
Στο Τείχος Δυμαίων εγκαταστάθηκαν και οι Ενετοί, όταν το 1408 ο Λατίνος αρχιεπίσκοπος Πατρών μίσθωσε σε αυτούς τη βαρονία της Πάτρας για 5 χρόνια, ενώ στη β΄ ενετοκρατία (1687-1715) αναφέρεται ότι 1000 Λιδωρικιώτες έποικοι τοποθετήθηκαν στα Μαύρα Βουνά, που ήταν έρημα και ακατοίκητα. Σε αυτή την περίοδο φαίνεται πως χρονολογείται η χρήση του βόρειου τομέα της οχύρωσης ως νεκροταφείου. Στις υστερότερες περιόδους η κατοίκηση του χώρου ήταν εντελώς σποραδική και δεν άφησε ίχνη. Όταν τον 19ο αι. πολλοί ξένοι περιηγητές επισκέφθηκαν το Τείχος Δυμαίων, η θέση ήταν ήδη ερημωμένη.
Πιο πρόσφατα, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο από τις ιταλικές δυνάμεις κατοχής, οι οποίες κατασκεύασαν εντός της οχύρωσης πολυβολεία, αποθήκες, καταφύγια και χώρους στρατωνισμού, προκαλώντας, όμως, μεγάλες και ανεπανόρθωτες ζημίες στα αρχαία κατάλοιπα.

Συντάκτης

ΣΤ΄ΕΠΚΑ

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=18783

NE side of the wall with the Mycenaean / Byzantine tower

ΒΑ πλευρά του τείχους με τον Μυκηναϊκό / Βυζαντινό πύργο

E side of the wall with the Mycenaean / Byzantine tower

Α πλευρά του τείχους με τον Μυκηναϊκό / Βυζαντινό πύργο

Περιγραφή

Η προϊστορική ακρόπολη του Τείχους Δυμαίων, γνωστή και ως Κάστρο της Καλογριάς, δεσπόζει πάνω στην κορυφή του νοτιότερου από τα βραχώδη υψώματα με την ονομασία Μαύρα Βουνά, κοντά στον Άραξο και αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα οχυρωμένης μυκηναϊκής ακρόπολης στη Δυτική Ελλάδα.

Η ταύτιση του χώρου με το Τείχος Δυμαίων, γνωστό από τον Πολύβιο και το Στράβωνα, είναι εξακριβωμένη και ανασκαφικά, καθώς έχουν έρθει στο φως κεραμίδια με τη σφραγίδα της Δύμης. Η ονομασία Τείχος των Δυμαίων ανάγεται πιθανότατα στην ελληνιστική εποχή, οπότε το μυκηναϊκό οχυρό αποτέλεσε αμυντικό προπύργιο της γειτονικής Δύμης (στη σημερινή Κάτω Αχαΐα) απέναντι στις επιδρομές των Ηλείων και των Αιτωλών. Η παλαιότερη ονομασία του θα μπορούσε ίσως να ταυτιστεί με την προϊστορική πόλη Λάρισα (συχνό τοπωνύμιο, που συνήθως απαντάται σε οχυρά υψώματα), την οποία αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς πλησίον του Λάρισσου ποταμού.

Τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της ακρόπολης είναι προφανή, αφού προσφέρει απεριόριστη θέα σε όλη τη γύρω πεδινή έκταση και την ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Δύμης - τη Δυμαία χώρα - καθώς και στην παράλια ζώνη του Πατραϊκού κόλπου προς τα Β και του Ιονίου πελάγους προς τα Δ.

Η στρατηγική θέση σε συνδυασμό με το φυσικό πλούτο της χερσονήσου του Αράξου, με τις λιμνοθάλασσες του Πρόκοπου και του Πάπα, τα δάση με το άφθονο κυνήγι και την εύφορη και ήπια πεδιάδα που διατρέχεται από τους ποταμούς Πείρο και Λάρισσο, εξηγεί τη μακραίωνη και εντατική κατοίκηση του Τείχους Δυμαίων. Όπως απέδειξε η ανασκαφική έρευνα, η ανθρώπινη κατοίκηση στο χώρο ξεκινάει ήδη από τη νεολιθική περίοδο και συνεχίζεται σχεδόν αδιάκοπα μέχρι και την περίοδο της ενετοκρατίας.

Συντάκτης

ΣΤ΄ΕΠΚΑ

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=18783

W side of the wall with the abandoned reception building

Δ πλευρά του τείχους με το κτίσμα της εγκαταλελειμμένης υποδοχής

Στο τελευταίο οδοιπορικό του Horizon levante στο πάρκο Στροφυλιάς - Κοτυχίου σας είπα για δύο εξαιρετικά μνημεία. Το τείχος Δυμαίων και το κάστρο Χλεμούτσι. Τώρα λοιπόν σε ξεχωριστό αφιέρωμα θα αναφερθούμε στο "Τείχος Δυμαίων", όπου από λάθος μου σας το ανέφερα ως Δρυμαίων . Ζητώ ταπεινά συγγνώμη!

Ακολουθώντας τη διαδρομή από το camp "Kato Allisos" προς Άραξο και Πρόκοπο , στα δεξιά σας θα αντικρίσετε τη πινακίδα του αρχαιολογικού χώρου (38.156772, 21.405896).

Στη Νοτιανατολική απόληξη των Μαύρων Βουνών γαντζωμένο πάνω σ΄ ένα λόφο στα 60m ανάμεσα σε δρύες, ελιές, δάφνες και στα γρέμια της νότιας πλευράς πουρνάρια, αντικρίζεις το "Τείχος Δυμαίων" . Ένα μικρό διαμάντι όπως τόσα και τόσα που έχει να μας δείξει αυτός ο τόπος . Ο χώρος είναι επισκέψιμος από το 2011, χωρίς εισιτήριο, όλο το χρόνο εκτός από τις Τρίτες. Η ανάδειξη από την πολιτεία πάρα πολύ καλή (ανασκαφικές έρευνες, δίκτυα όμβριων, ταμπέλες με πληροφορίες, οδική προσέγγιση, χώρος στάθμευσης...) αλλά, σχεδόν πάντα υπάρχει ένα αλλά. Οι χώροι υποδοχής εγκαταλελειμμένοι, με ότι αυτό συνεπάγεται. Ο φύλακας στην πύλη εισόδου της περίφραξης σ΄ ένα κατάλυμα " forest cabin" και σκοπιάς σας καλωσορίζει. Στον αρχαιολογικό χώρο φτάνετε περπατώντας μια απόσταση περίπου 400 σ΄ ένα ανηφορικό τσιμεντόδρομο.

Η περιτείχιση έχει ένα ακανόνιστο σχήμα Π, όπου το σκέλος που απουσιάζει για να κλείσει το παραλληλόγραμμο αποτελείται από την απόκρημνη πλαγιά στα νότια με εξαιρετική θέα

στη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος. Δίπλα στο κολονάκι του τριγωνομετρικού σημείου έχει παγκάκι...δώστε χρόνο στο αγνάντι αυτού του "ευλογημένου" τόπου, που ξετυλίγετε στα ριζά των "Μαύρων Βουνών" από τη "Καλογριά" μέχρι το φράγκικο πύργο στο Κουνουπέλι.

Μπήκα από ένα χάλασμα της ΒΔ περιτείχισης , έτσι προβλέπει το τοπογραφικό, στον εσωτερικό χώρο του τείχους. Διάσπαρτα θεμέλια κατοικιών με ιστορία από το 1600 π.Χ περίπου, παρέα με τις διατοιχίσεις των Βυζαντινών, τη κυνστέρνα πλάι στην τοιχισμένη μέση πύλη, την κεντρική πύλη και το βωμό στα αριστερά της κατά την έξοδο. Υπάρχει και μια παραφωνία στην ιστορική διαδρομή αυτού του μνημείου. Τα "καλόπαιδα" του Μουσολίνι κατά τη διάρκεια του 2ου Π.Π έστησαν εδώ , πολυβολεία και για τον έλεγχο του Ιόνιου, κατά το δοκούν. ΟΙ ζημιές από βομβαρδισμούς πολλές. Έχουν σωθεί και τα θεμέλια των εγκαταστάσεων του στρατωνισμού.

Το "Τείχος" δεν θέλει πολύ χρόνο για να το σεργιανίσεις...μου πήρε σκάρτη μία ώρα το περπάτημα, όμως έμεινα με το παράπονο ότι δεν βρήκα τα χαραγμένα ονόματα των λατρευτικών θεοτήτων στους λίθους πάνω από τον βωμό...

Σύντομα θα τα πούμε με το "Χλεμούτσι" ...