Ναός Αλέας Αθηνάς / Temple of Athena Alea
Αναπαράσταση του ναού/Representation of the temple ...χωρίς λόγια / without comments
Αρχαία Τεγέα, όλβια πόλη, Αρκαδία. Εννέα δήμους όριζε και πέντε φυλές. Μητέρα πολλών. Ποιητών, νομοθετών, τραγικών, ηρώων, μα περισσότερο λέω για την Αταλάντη και τη Διοτίμα. Η πρώτη είναι η μοναδική γυναίκα Αργοναύτισα. Τη "θέλουν" και οι Βοιωτοί. Η δεύτερη γειτονοπούλα από τη Μαντινεία, τη "θέλουν" και οι Τεγεάτες. Δίδαξε στο Σωκράτη το κάλλος του έρωτα και του πόθου.
"-Καλά Σωκράτη, δεν γνωρίζεις, είπε η γελάσασα η σοφή Διοτίμα, ότι ο έρως είναι παιδί του Πόρου και της Πενίας!
-Μα γι΄ αυτό ακριβώς ήρθα μέχρι τη μακρινή Μαντινεία, Διοτίμα, γιατί έχω ανάγκη από δασκάλους "
"Επειδή ο Έρως, λοιπόν, είναι γιός του Πόρου και της Πενίας βρίσκεται σ΄αυτήν εδώ την κατάσταση. Και πρώτα -πρώτα είναι πάντα φτωχός και κάθε άλλο παρά απαλός και τρυφερός, όπως νομίζουν οι πολλοί, αλλά σκληρός και ακατάστατος και ανυπόδητος και άστεγος, πλαγιάζει πάντα χάμω και χωρίς στρώμα, κοιμάται στο ύπαιθρο, στις θύρες και στους δρόμους, έχοντα μητέρα του τη φύση, πάντα με τη φτώχεια σύντροφος." Ιωαν. Θεοδωρακόπουλος. Εισαγωγή στον Πλάτωνα.
Βέβαια, λέει και για την άλλη υπόσταση του Έρωτα, αυτή της αφθονίας, αλλά εμένα μου άρεσε πιότερο αυτό που σας παραθέτω.
Τι σημασία έχει λοιπόν ο τόπος των ανθρώπων. Κρατήστε την όλβια πτυχή του Μύθου. Το πνεύμα δεν είναι καρβέλι προς βρώσιν. Ανήκει σε όλους μας γιατί όλοι το έχουμε ανάγκη...
Στέγασε 40.000 ανθρώπους στην ακμή της η Τεγέα. Με στάδιο, θέατρο, βουλή, αγορά και δικό της νόμισμα.
«"Ο τόπος κατοικούνταν κατά αγροτικές κοινότητες, οι οποίες ήταν: οι Γαρεάται, οι Φυλακείς, οι Οιάται, οι Μανθυρείς, οι Εχευήθεις και οι Αφείδαντες. Οικιστής της σημερινής πόλεως υπήρξε ο Άλεος. Μεταξύ των έργων που ανάλαβαν οι Τεγεάτες από κοινού με τους άλλους Αρκάδες είναι και η συμμετοχή τους στον Τρωικό πόλεμο, στα Μηδικά και στη μάχη της Διόπαιας κατά των Λακεδαιμονίων. Εκτός από αυτά, ιδιαίτερα οι Τεγεάτες φημίστηκαν από τα εξής: κατά του Καλυδώνιου κάπρου αντιτάχτηκε με επιμονή, αν και τραυματίστηκε ο Αγκαίος, ο γιός του Λυκούργου, ενώ η Αταλάντη τόξευσε τον κάπρο και πρώτη τον πέτυχε." Παυσανίας Αρκαδικά Κεφ. 45, 2-4.
"Το παλιό ιερό της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα το ίδρυσε ο Άλεος, αργότερα οι Τεγεάτες έχτισαν για τη θεά μεγάλο και αξιοθέατο ναό. Το παλιό ιερό είχε καταστραφεί από φωτιά που ξαφνικά ξέσπασε, όταν επώνυμος άρχοντας της Αθήνας ήταν ο Διάφαντος."
"Ο σωζόμενος ναός πολύ υπερέχει από τους άλλους ναούς που υπάρχουν στην Πελοπόννησο στην όλη κατασκευή και το μέγεθος. Το πρώτο στόλισμα το παρέχουν κίονες Δωρικοί, το επόμενο Κορινθιακοί και έξω από το ναό υπάρχουν κίονες Ιωνικοί. Αρχιτέκτονας πληροφορήθηκα πως ήταν ο Πάριος Σκόπας ο οποίος έκανε και αγάλματα σε πολλά μέρη της Ελλάδας και στην Ιωνία και στην Καρία." Παυσανίας Αρκαδικά Κεφ. 45, 4-7
Λέει κι άλλα ο "Μικρασιάτης περιηγητής". Περιγράφει τις ζωφόρους των αετωμάτων του ναού της Αλέας, το ελεφάντινο άγαλμα της θεάς , τα αγάλματα της Υγείας και του Ασκληπιού στο σηκό, καμωμένα από πεντελικό μάρμαρο έργα του Σκόπα. Ακόμα μας λέει για το τομάρι του Καλυδώνιου κάπρου που είναι κι αυτό κρεμασμένο στο πλάι της θεάς μαζί με πέδες (σκουριασμένες) των αιχμαλώτων Σπαρτιατών. Μας περιγράφει την αγορά με το ναό της Αφροδίτης και το θέατρο. Στο κοίλο του από το 1888 εδράζετε η σημερινή εκκλησία της επισκοπής.
Μουσείο Τεγέας / Tegea Museum
Υδρορροή / Gutter
Πόρπες, περόνες, περίαπτα, ενώτια, δακτύλιοι, ψήφοι, ζάρια
Fibulas, pins, pendants, earrings, rings, beads, dices
Γοργόνειο από την Αλέα / Gorgoneio from Alea
Τμήμα Δεδαλικού ανάγλυφου / Deadalik relief
Γοργόνειο / Gorgoneio
Ερμές / Hermes
Καλούπι για λοφίο κράνους / Mold for helmet plume Εδώλια του αρχαίου θεάτρου / Chairs of the ancient theater
Το μαρμάρινο σήκωμα της Τεγέας / The Tegean marble sekoma
Ανάγλυφο με επιτιθέμενο λέοντα / Relief with attacking lion
Θραύσμα σαρκοφάγου, απεικόνιση Αχιλλέα και Έκτορα
Fragment of a sarcophagus, illustration of Achilles and Hector
Ανάγλυφο με λέοντα / Relief with a lion
Άγαλμα της Νίκης (Ακρωτήριον Αρχιτεκτονική) / Statue of Victory (Cape)
Μπρούντζινα μενταγιόν / Bronze pendants
Κεφαλή Τήλεφου (έργο του Σκόπα)
Head of Tilephos ( work of Skopa)
Κεφαλή της Θεάς Υγείας (έργο του Σκόπα)
Head of the Goddess of Health (work of Skopa)
Για το μουσείο διαβάζω ότι έγινε απόπειρα ληστείας το 1990 και επιτυχημένη το 1992. Μεταξύ των κλαπέντων έργων ήταν και η κεφαλή του Τήλεφου, έργο του Σκόπα. Οκτώ από τα κλαπέντα εκθέματα βρέθηκαν και επεστράφησαν στο μουσείο το 1994. Το 1998 επεστράφησαν η κεφαλή στου Ασκληπιού, το ανάγλυφο με την παράσταση του Διονύσου, της Αρτέμιδος και του Ηρακλή.
Έχουμε ωστόσο μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία στα 1925.
Σας την παρουσιάζω με δικά μου λόγια από το βιβλίο «Ελλάδος Ελάσσων Ιστορία», του Pedro Olalla.
Η ιστορία αφορά την «εξαφάνιση» μιας μαρμάρινης γυναικείας κεφαλής από το μουσείο της Αχουρίας (σημερινό Στάδιο), προερχόμενη από τις ανασκαφές των Γάλλων στο ναό της Αλέας Αθηνάς. Ο αρχαιολόγος Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς και ο διοικητής της χωροφυλακής Κουτσουμάρης έχοντας πληροφορίες ότι σε ένα χωριό στις απολήξεις του Ολίγυρτου με το όνομα Γκιόζα (σημερινό Μάτι) στον αχυρώνα του Φινόπουλου, κατοίκου του χωριού, υπάρχει κάτι θαμμένο.
Εννιά χρόνια πάλευαν να βρουν τα ίχνη του χαμένου γλυπτού. Κάτι τους λέει ότι τώρα θα τα καταφέρουν. Άρχισαν να αδειάζουν τον αχυρώνα και κάποια στιγμή το δικράνι βρίσκει το θαμμένο μάρμαρο. Το βλέμμα από το κεφάλι της λασπωμένης θεάς παραμένει αναλλοίωτο, φωτεινό, ανεπηρέαστο από το χρόνο και τα καμώματα των ανθρώπων. Τοποθέτησαν το γλυπτό του Σκόπα στο δισάκι του Φιλαδέλφεως και σιωπηλά, χωρίς να προκαλέσουν υποψίες, απομακρύνθηκαν.
Έπρεπε όλα να γίνουν με άκρα μυστικότητα. Το γλυπτό ήταν εκεί θαμμένο με σκοπό ένας από το χωριό να το κάνει δώρο στο γάμο της κόρης του. Έπρεπε να προσέξουν μη τους έχουν στήσει καρτέρι κα γίνει μεγάλο κακό.
«Η ωραιοτέρα κεφαλή της γης» (μαρτυρία του κ. Φιλαδελεφέως ) Αρκαδικόν ημερολόγιον, 1937, σ.56
Αρχαολογικό Πάρκο Τεγέας / Archaeological Park of Tegea
Γιατί εντειχίστηκαν οι πλάκες αυτές πάνω στο Μεσαιωνικό τείχος;
Why were these slabs mounted on the Medieval wall?
Ο ναός της Επισκοπής (1888) / Episkopi church
Κάστρο Αργυροκάστρου (ηλεκτρικός πίνακας )
επίσκεψη 2008
Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας (ηλεκτρικός πίνακας)
επίσκεψη 2022
1978 1980
Η πρώτη μου επίσκεψη στο κάλλος αυτού του τόσο ιδιαιτέρου τόπου χρονολογείται στο δεύτερο μισό της δεκαετίας 1970. Σας έχω και μια φωτογραφία με τον μεγάλο μου γιό, τον Παναγιώτη. Φθινόπωρο του ’78, κάτω από τα πορτοκαλιά και καφεκίτρινα φύλλα του καλαίσθητου άλσους με τα πλατάνια. Αλλά και Άνοιξη μπροστά από το γλυπτό , αφιέρωμα στους νεκρούς του 1912-1922. Στο Αρχαιολογικό πάρκο της Τεγέας πηγαίναμε στα χρόνια που δούλευα στο εργοστάσιο της Μεγαλόπολης. Διάσπαρτα τα απομεινάρια μιας άλλης εποχής!
Το μουσείο τότε ήταν ένα μικρό πέτρινο κτίσμα. Ήταν όμως όλα όμορφα. Αρκεί να ήθελες να τα δεις. Κερασίτσα, Στάδιο, Αλέα, Τεγέα, πορείες ειρήνης, το σπίτι του Λαμπράκη, το πανηγύρι του 15-Αύγουστου και ανάσες μακριά από τις τσιμινιέρες του εργοστασίου.
Πριν από μερικές μέρες, αρχές του Γενάρη, ξαναβρέθηκα μαζί με φίλους καλούς από εκείνα τα χρόνια στις στράτες του Παυσανία, του Σκόπα και της Αλέας Αθηνάς. Το μουσείο είναι ένα μικρό διαμάντι. Μπράβο. Η ωτειλή στο κοίλο του αρχαίου θεάτρου μόνο μου μοιάζει αθεράπευτη!
Χωρίς σχόλια / without comments
Υπολείμματα του αρχαίου θεάτρου / Remains of the ancient theater
Δημοσίευση / publication : 14.01.2022